Verstikkend België

Vlaanderen is, net als Wallonië, ook op democratisch vlak beter af zonder België, meent Peter De Roover. Want hoe minder België, hoe minder communautair gebakkelei. Via overleg tussen de gewesten kan de besluitvorming een pak efficiënter verlopen.

uit: De Standaard van 16 september 2014

De basisstelling van Stefaan Rummens <Die daags voordien een opiniestuk schreef voor De Standaard> dat het Belgische niveau een democratische noodzaak zou vormen, klinkt uitdagend omdat ze botst met degene die ik aanhang: Vlaamse autonomie geeft vanuit democratisch oogpunt een geweldige winst.

Al zolang het algemeen stemrecht bestaat in dit land blijkt dat de gemiddelde Vlaamse kiezer in zijn politieke voorkeur sterk afwijkt van de gemiddelde Waalse kiezer. Het mag dan ook niet verbazen dat er spontaan een aparte partijvorming ontstond. Die gemiddelde afwijkende politieke keuzes hoeven geen probleem te zijn, zolang die verschillen ook tot uiting komen in het beleid. Daar knelt op het Belgische niveau het schoentje, en dat is onmiskenbaar een democratisch deficit.

Communautaire vervuiling

Uiteraard zijn de Belgische gewesten verweven met elkaar, zoals Rummens betoogt. Die verwevenheid bestaat ook met andere gebieden, maar door het Belgische feit is die hier soms intenser. Vandaar ook de noodzaak aan nauwe samenwerking tussen overheden, niet alleen binnen de Belgische ruimte trouwens. Mobiliteit is een goed voorbeeld. Dan kunnen oplossingen gevonden worden via de zogenaamde intergouvernementele weg van overleg en samenwerking. Dat noemt Stefan Rummens een democratisch tekort. Het is nog maar de vraag of het probleem daarvan democratisch is. De rechtstreekse invloed van de kiezer in grotere verbanden is veel meer schijn dan realiteit.

De kern van de democratie bestaat er in dat de mensen een beleid krijgen dat een weerslag vormt van hun keuzes in het stemhokje. 

Natuurlijk bestaat hét 'Vlaamse' belang in vele dossiers niet. Daarom organiseren we in Vlaanderen verkiezingen. Maar Rummens' 'proletariërs aller landen, verenigt u light'-betoog veronderstelt natuurlijk net zo goed de opheffing van de Belgische staat. Een Vlaamse werkloze heeft in die redenering ook meer gemeen met een Nederlander zonder werk dan met een Waalse ondernemer.

De vrees van Rummens dat zo’n intergouvernementeel overleg altijd in communautaire termen zal gevoerd worden, durf ik ook betwisten. Bevoegdheden die gesplitst zijn, worden juist veel meer inhoudelijk aangepakt, zoals bijvoorbeeld ‘onderwijs’ bewijst. Het is binnen de Belgische context dat alle discussies snel een communautaire inslag krijgen. Hoe minder België, hoe minder communautair gebakkelei tussen noord en zuid, zo leren de feiten. Vóór het overleg tussen de overheden vindt binnen de (deel)staten een inhoudelijk debat plaats zonder communautaire vervuiling.

De kern van de democratie bestaat er in dat de mensen een beleid krijgen dat een weerslag vormt van hun keuzes in het stemhokje. In België lukt dat minder dan in Vlaanderen (of Wallonië). We noemen dat de heterogeniteitskost.

Plussen en minnen

Een overtal aan overheden leidt dan weer voor een efficiëntiekost. Die betalen we vandaag in de extreem ingewikkelde structuur die België heet, met overdreven veel parlementen bijvoorbeeld. Ik noemde dat fenomeen eerder bestuurlijke filevorming.

De prijs die moet worden betaald voor het noodzakelijke overleg tussen verschillende overheden (ook in de Europese Unie) heeft te maken met (een gebrek aan) schaalvoordeel.

De democratische rekening is dan ook altijd een saldo van plussen en minnen.

Meer Vlaamse autonomie geeft aan de pluskant een lagere heterogeniteitskost en efficiëntiewinst. Op de derde schaal scoren we dan minder.

Dat Belgische niveau worstelt met een hoge democratische heterogeniteitskost en – in de huidige vorm – een verstikkende efficiëntienadeel. Aan de pluszijde oogt het minieme schaalvoordeel - beweren dat België op dat punt zo’n geweldig verschil maakt, gaat wel erg ver – te schraal om de balans te doen overhellen. Om op dat laatste punt wat voordeel te halen, lijkt Europa meer te bieden.

Gepubliceerd door De Standaard van 16 september 2014 - hier op 17 september 2014)

Tekening: RL Oppenheimer

TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.