Schaken als politieke discipline
Van 26 tot 30 december vond in de Saoedische hoofdstad Riyad het World Rapid and Blitz Championship 2017 plaats, door de wereldschaakbond FIDE beschouwd als hét wereldkampioenschap in die disciplines van de schaaksport. De Oekraïense Anna Moezytsjoek haalde de wereldpers met haar aankondiging via sociale media dat ze het tornooi zou boycotten. “Ik ga twee wereldtitels verliezen omdat ik andermans regels niet ga volgen, omdat ik geen abaya wil dragen, omdat ik niet enkel verplicht vergezeld naar buiten wil gaan, kortom omdat ik me niet een tweederangs wezen wil voelen”, klonk het op haar facebookprofiel.
Een topsporter die principes voor laat gaan op sportieve eer en zelfs (veel) geld - twee dingen die ze uit Riyad had kunnen meebrengen - dat dwingt bewondering af. Moezytsjoek is trouwens geen meeloopster. Ze werd vorig jaar wereldkampioene in de schaakdisciplines ‘rapid’ en ‘blitz’ in de hoofdstad van de Golfstaat Qatar, Doha. In maart van dit jaar stootte ze door tot de finale van het WK schaken voor vrouwen maar verloor van de Chinese Tan Zhongyi. Dat kampioenschap werd betwist in de Iraanse hoofdstad Teheran en Moezytsjoek speelde de wedstrijden … getooid met hoofddoek, zoals opgelegd door het ontvangende land waar vrouwen niet met onbedekt hoofd in het publiek mogen verschijnen. Opvallend genoeg was het de deelneemsters aan het pas afgelopen wereldkampioenschap snelschaken in Riyad wel toegestaan hoofddoekloos te spelen, wat de meesten ook daadwerkelijk deden.
De wereldschaakbond FIDE had met de Saoedische overheid een naar eigen zeggen ‘historische overeenkomst’ afgesloten met de afspraak dat vrouwelijke deelneemsters geen abaya, een tot de grond reikend zwart gewaad, moeten dragen. Een zwarte pantalon en een hooggesloten witte blouse volstonden. Het protest van Moezytsjoek klinkt dan ook een beetje vreemd omdat tijdens dit kampioenschap een vrijere kledingdracht was afgedwongen dan in Teheran waar ze wel gehoofddoekt meespeelde.
Moezytsjoeks beslissing kon dus niet de kledijvoorschriften op het tornooi zelf betreffen en lijkt eerder een protest tegen de algemene, strenge wetgeving in Saoedi-Arabië. Dat ze het ook volgens onze normen niet meteen vrouwvriendelijk Iran over een andere kam scheert, leert weer hoe moeilijk het is rechtlijnig te blijven in het veroordelen van mensenrechtenschendingen in andere landen.
De Amerikaans-Georgische schaakkampioene Nazi Paikidze-Barnes boycotte genoemd WK in Teheran, waar Moezytsloek dus tweede eindigde, omdat ze geen hijab wilde dragen en “vrouwenonderdrukking niet wilde steunen”. Paikidze-Barnes kreeg op sociale media weliswaar veel steun maar andere schaakspeelsters volgden haar voorbeeld niet. Iraanse collega’s reageerden zelfs zeer negatief op de boycot. Nooit eerder werd een sportwereldkampioenschap in Iran georganiseerd en volgens die Iraanse schaakspeelsters was het in hun belang dat ze daar aan konden deelnemen en zodoende hun isolatie wat doorbreken.
Paradoxaal genoeg speelt de beslissing om niet deel te nemen aan het tornooi in Saoedi-Arabië misschien vooral de conservatieve kringen in dat land in de kaart.
Paradoxaal genoeg speelt de beslissing van Moezytsjoek om niet deel te nemen aan de snelschaakwedstrijden in Saoedi-Arabië ook en misschien vooral de conservatieve kringen in dat land in de kaart. Mochten alle vrouwen het voorbeeld van de Oekraïense gevolgd hebben dan deden geen vrouwen mee aan dit WK en dat is wat de strenge religieuze stroming in dat land juist zo graag zou zien. Schakende vrouwen, dat vinden ze in die kringen een aanfluiting van alle islamitische waarden. De hoogste geestelijke autoriteit van het land, grootmoefti sjeik Abdulaziz al Sheikh noemde schaken twee jaar geleden nog onverenigbaar met de islam, een tijdsverspilling en oorzaak van concurrentie en gokgedrag. Hoe erg vinden zijn geestesgenoten het dan als ‘zelfs’ vrouwen zich in zo’n godslasterlijk gedoe gaan mengen. De beslissing van Moezytsjoek kan, onbedoeld weliswaar, zeker op goedkeuring rekenen in de brede omgeving rond de grootmoefti waar ze vinden dat de Oekraïense daar hoe-dan-ook absoluut niet op haar plaats is.
De jonge Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman probeert die ijzeren religieuze greep te versoepelen en dit wereldkampioenschap moest net dienen als symbool van de groeiende openheid. Redenerend vanuit onze Europese normen heeft Moezytsjoek uiteraard overschot van gelijk. Bekeken vanuit het Saoedische standpunt boycotte ze echter de evolutie naar meer openheid en hervorming in Saoedi-Arabië.
Dat die versoepeling van het beleid in dat land ook grenzen kent, is vooral gebleken door de weigering van visa aan Israëlische schakers. Het verbaasde niemand dat Saoedi-Arabië moeilijk deed over Iraanse en Qatarese schakers maar de deelname van Israëliërs zou het tornooi pas echt historisch hebben gemaakt. Nooit eerder speelden sportlui uit dat land wedstrijden in Saoedi-Arabië. Oorspronkelijk was ook daar een belangrijke koerswijziging aangekondigd maar op de valreep stootten de zeven ingeschreven Israëliërs, tegen de afspraken met FIDE in, op een inreisverbod. Dat werd amper 48 uur voor ze zouden afreizen uitgevaardigd, wat er op duidt dat er meer getouwtrek aan vooraf ging dan overlegd beleid.
Zou de plotsklapse weigering een reactie zijn op de beslissing van Donald Trump om de US-ambassade naar Jeruzalem te verhuizen? Saoedi-Arabië krijgt veel kritiek te verduren in de Arabische wereld omdat het land te mak reageerde op die aankondiging van de Amerikaanse president. Misschien vond de Saoedische kroonprins het sluiten van de schaakgrens voor Israëli nodig om de boog van de koerswissel niet te zeer te overspannen?
In Riyad werd in elk geval veelvuldig met pionnen geschoven, ook zeker op het politieke schaakbord.
Lees ook over het Midden-Oosten:
Hier geplaatst op 31 december 2017.
Foto: Anna Moezytsjoek op het schaaktornooi in Teheran in 2017
TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.
- Login om te reageren