Moeten ‘we’ meer doen dan de wet naleven?

Er zijn van die krantenzinnetjes waarachter je als lezer blijft haken. In deze dagen met de schijnwerpers vol op het politieke personeel gericht, neemt de gevoeligheid in het eigen gild voor wat geschreven wordt uiteraard nog sterk toe. Het gezwalp tussen terechte verontwaardiging en stuitende schijnheiligheid – ook in het halfrond mochten we getuige zijn van straffe staaltjes van het tweede – zorgt voor evenveel verwarring als achterdocht.

Vandaag botste ik in De Standaard op zo’n zinnetje in het artikel ‘Wie leeft er hier boven zijn stand?’. Dat gaat over de “wereldvreemdheid” van “sommige politici” die “een verworven recht als een privilege” gaan beschouwen. De journalist hekelt onder meer het verweer dat we wel eens zien opduiken: “Wat ik deed was legaal”. Hij – de journalist – vervolgt: “Er wordt meer verwacht van politici dan dat ze de wet niet overtreden. Al was het maar omdat die politici zelf meer verwachten van de burgers.” < Als deze nuance snel even mag: ‘dé politici’ bestaan niet, hoe populair de stelling dat “het allemaal dezelfde zakkenvullers zijn” ook mag klinken.>

Daar bleef ik dus achter haken, achter dat zinnetje. Dat van politici “meer” mag verwacht worden, daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Het probleem zit in het volgende zinnetje, dat als argument voor het eerste wordt gebruikt: “omdat die politici zelf meer verwachten van de burgers”.

Bij het verlaten van de trein, net nadat ik het stuk las, liep ik Tom Naegels voor de voeten; of was het andersom? We hebben er in de stationsgangen een stevige boom over opgezet. Hij vond die zin terecht, want politici zouden dat voortdurend doen.

Naegels deed me nadenken maar kon me niet overtuigen. Verwachten (de) politici meer van de burgers dan dat ze de wet niet overtreden, ze naleven dus? Op de autosnelweg mag maximaal 120 gereden worden. Verwachten politici dat brave burgers de 110-grens niet overschrijden en worden 115-rijders met de vinger gewezen in kamerdebatten? Krijgt de burger in de commissie financiën het verwijt naar het hoofd geslingerd dat hij in plaats van de wettelijk opgelegde 21% btw niet spontaan 25% betaalt?

Uiteraard bestaat er een maatschappelijk debat over normen en waarden en welk gedrag wenselijk is in de ruimte van alle dingen die niet formeel verboden worden. Politici kunnen zich als burger in dat debat mengen, maar als wetgever ligt hun taak anders. Wetgevers zijn geen opvoeders, pastoors of vrijblijvende columnisten. Ik kan mijn zoon aanraden in het verkeer niet altijd met de maximumsnelheid te rijden maar als kamerlid stel ik me vanzelfsprekend anders op.

Krijgt de burger in de commissie financiën het verwijt naar het hoofd geslingerd dat hij in plaats van de wettelijk opgelegde 21% btw niet spontaan 25% betaalt?

Politici die 120 km/uur op de autosnelweg onaanvaardbaar snel vinden, mogen toch niet verwachten dat ze de burger overtuigen zich spontaan aan een onbestaande 110 km/uur-regel te houden. Als ze dat debat voeren, is dat met het oog op het nemen van het initiatief om daar de nieuwe formele norm van te maken. Pas dan past het de overheid om van burgers te verwachten zich aan die, nieuwe, limiet te houden. Het is mijn overtuiging dat de overheid zich moet onthouden van het formuleren van voorkeuren die liggen buiten de vastgestelde regels, tenzij om die te veranderen.    

Klopt het vermoeden dat er politici zijn die meer verwachten van de burgers dan het naleven van de wet? Ze zullen zeker bestaan. Ik behoor, in mijn rol als wetgever, om principiële redenen alvast niet tot die categorie. Als vader wel, misschien zelfs al te dikwijls.

Waarmee meteen ook gezegd is dat de journalist in kwestie een bijzonder betwistbare stelling als algemeen feit poneert. Naar mijn bescheiden mening slaat de factchecker hier over naar rood.

Hier geplaatst op 22 februari 2017. 

Foto: Nieuw verkeersbord?

TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.