Mijn tussenkomst bij bespreking beleidsverklaring pensioenen

Ik dank de minister voor zijn uiteenzetting en wens hem geluk met zijn ambitieuze beleidsverklaring,

 ‘Jullie denken toch niet dat je op 65 met pensioen zal kunnen gaan?’ Of ik nog veel onthouden heb van mijn universitaire opleiding, daarover kan getwist worden. Deze zin van professor Emiel Van Broeckhoven, uitgesproken in 1983, is alvast blijven hangen. Demografie heeft nu eenmaal een hoge graad van voorspelbaarheid.

In 1987 volgde het eerste vergrijzingsrapport van Jean-Luc Dehaene. Maar de politieke koppen bleven begraven in het zand. Is het toeval dat de ministers voor pensioenen van 1988 tot 2011 van socialistische huize waren?

Dat het besef van het probleem bestond, bewijst de oprichting in 2001 van het Zilverfonds, bedoeld om een buffer aan te leggen. Die volstaat vandaag, 13 jaar later, om de pensioenverplichtingen voor zegge en schrijve een half jaar te dekken, mits de overheid een cheque op zichzelf trekt. Dit soort façadepolitiek bracht ons tot het punt waar we nu staan en verplicht ons vandaag zwaarder in te grijpen dan nodig zou zijn als tijdig de verantwoordelijkheid was opgenomen. De prijs voor die historische nalatigheid is loodzwaar.

De aanzet van de vorige regering zorgde voor een omslag maar ging niet ver genoeg. Nu krijgen we voor het eerst een langetermijnproject voor de vrijwaring van de pensioenen, niet alleen voor de betrokkenen vandaag maar ook voor de volgende generaties.

Wij hadden liever gehad dat de overgang milder had kunnen verlopen maar er is te lang gewacht om nu nog met halfbakken ‘oplossingen’ voor de dag te komen. Als de wonde al stinkt, is een zachte heelmeester het laatste wat we nodig hebben. Ooit zei een vooraanstaand minister dat hij wist wat er moest gedaan worden maar dat hij dan niet zou herverkozen worden. Hij liet na te doen wat gedaan moest worden én werd toch door de kiezer gestraft. Wij willen doen wat gedaan moet worden.

De ‘sense of urgency’ mag dan nog niet bij iedereen zijn doorgedrongen, hij bestaat wel degelijk. De cijfers die de minister citeerde spreken boekdelen. De Ageing Working Group van de EU schat de groei van de pensioenverplichtingen nog hoger in, namelijk +5,6% van het bbp tussen 2010 en 2060. Nu bedraagt die ruim 10% van dat bbp, dus we stevenen af op een toename met de helft als er niet grondig wordt ingegrepen.

Zelfs degenen die in de media aandringen om geen paniek te zaaien, geven toe dat we zonder nieuw pensioenbeleid zeer binnenkort verplicht zullen zijn extra belastingen op te leggen of geld tekort komen voor andere belangrijke overheidstaken. Die twee opties wijzen wij nadrukkelijk af.

We moeten de zware verantwoordelijkheid van dit huis beseffen en nu opnemen. In deze materie is wat hier wordt beslist cruciaal. Wij kunnen ons alvast niet verschuilen achter Europa. Wij hebben het heft grotendeels in handen.

Tegen die achtergrond beklemtoon ik graag dat een politiek van tabula rasa onrealistisch is. Een nieuw pensioenbeleid betreft een van de meest gevoelige zaken voor de werkende bevolking. Ze hebben dan ook recht op passende overgangsmaatregelen, zoals voorzien in het regeerakkoord trouwens.

Mooi dat het rapport van de Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 als leidraad wordt genomen. Niet alles wordt overgenomen maar niemand kan in ernst ontkennen dat de principes die in dat rapport staan opgelijst, het beleid van deze regering in grote mate hebben gevoed. Wij begroeten ook de beslissing om het beleid in de toekomst wetenschappelijk te laten opvolgen.

Vooral wat de financiering betreft heeft deze regering een andere weg gekozen. Wij hopen uiteraard dat er binnen deze legislatuur ruimte komt voor een substantiële taxshift maar in tegenstelling tot de oppositie willen wij die niet gebruiken om ‘en stoemelings’ de belastingdruk te verhogen om daarmee budgettaire gaten te vullen. De opbrengsten daarvan moeten worden aangewend om de lasten op arbeid te verlagen. Op die manier kan zo’n taxshift indirect wel een impact hebben op de pensioenuitgaven.

Bij tegenstanders van deze regering is wel eens te horen dat langer werken een bijkomende hinderpaal zou vormen voor jongeren om werk te vinden. Het is betreurenswaardig dat het debat over de toekomst van de pensioenen met dergelijke populismen wordt vervuild. 

Werk schept werk, want zorgt voor meer toegevoegde waarde. Deze hervorming vraagt inspanningen want kiest voor solidariteit van de babyboomers – waar ik toe behoor – met wie na hen komt. De jongeren zijn de grote winnaars van deze hervorming.

Uit dit coherente en toekomstgerichte pensioenverhaal van deze regering willen wij graag in het bijzonder volgende keuzes onder de aandacht brengen:

• Transparantie, zodat iedereen snel en duidelijk kennis kan nemen van de eigen pensioensituatie;
• Volledig gebruik van de welvaartsenveloppe en aanpassing IGO, zodat pensioenen voor iedereen een menswaardig minimum bieden;
• De betere mix tussen de pijlers, zodat mensen meer greep krijgen op hun eigen loopbaanuitbouw;
• De maatregelen tegen vervroegde uittreding, zodat meer schouders de zware last kunnen torsen en het systeem financieel houdbaar blijft;

 Dat de oppositie durft gewagen van een ‘valse sense of urgency’ is even onbegrijpelijk als onverantwoord. Het is deze struisvogelhouding die ons nog verder naar de rand van de pensioenafgrond dreigt te duwen.

Als we nu ingrijpen kan ons pensioenstelsel bewaard en hersteld worden. Dat is de kernboodschap die we vandaag moeten brengen.

Het verwijt dat er geen ruimte is voor sociaal overleg houdt evenmin steek. De tekst krioelt van de uitnodigingen tot sociaal overleg. Wij rekenen er wel op dat alle sociale partners daarbij een verantwoordelijke houding aannemen en de egelstelling verlaten. De afwijzing van de besluiten van de Commissie Pensioenhervorming door de vakbonden zal hopelijk een eenmalige uitschuiver blijken te zijn.

Ik wil tot slot nog enkele vragen stellen aan de minister:

• Ik herhaal dat wij er op aandringen om – in de mate van het mogelijke – overgangsmaatregelen te voorzien.
• Wanneer zullen de minimumpensioenen en IGO opgetrokken worden en wat is de budgettaire impact daarvan? De laagste pensioen zullen worden geherwaarderd. Wat zijn ‘laagste’ pensioenen?
• Het is fundamenteel nieuw dat de welvaartsenveloppe, nu voor 100% aangewend, via fiscalisering zal worden toegepast. Wat moeten we ons daar concreet bij voorstellen en kan u waarborgen dat het systeem voldoende transparent, doorzichtig zal zijn voor de ontvangers?
• De discussie over de zware beroepen, wordt een zware dobber. Wanneer wordt het overleg met de sociale partners over de problematiek van de zware beroepen opgestart? Zullen de sociale partners binnen een gesloten enveloppe kunnen beslissen over de aard en de hoeveelheid van de sectoren/beroepen die in aanmerking komen als ‘zwaar beroep’?
• Met het oog op een permanente en systematische opvolging van de sociale en financiële leefbaarheid van het pensioensysteem wordt een Nationaal Pensioencomité opgericht. Ter ondersteuning daarvan roept u een Kenniscentrum voor de pensioenen in het leven.
• Ook de Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 blijft functioneren als een Academische Raad voor het Pensioencomité en het Kenniscentrum.
• Daarnaast blijft ook de Studiecommissie voor de vergrijzing (opgericht in 2001) bestaan. Bestaat het gevaar niet we het bos niet meer zien tussen de bomen …
• Concreet: wat is het verschil tussen het takenpakket van het Nationaal Pensioencomité en het daaraan verbonden Kenniscentrum én de Commissie Pensioenhervorming enerzijds en de Studiecommissie voor de vergrijzing anderzijds?
• Deze regering maakt terecht werk van een afdoende bescherming tegen ziekte of ongeval voor mensen die na de wettelijke pensioenleeftijd aan de slag blijven.
• Kan u bevestigen dat het wel degelijk gaat om het recht op ‘primaire arbeidsongeschiktheid’ (en dus niet invaliditeit)?
• Wordt de duur van de periode waarin een ziekte-uitkering genoten kan worden afhankelijk gemaakt van de leeftijd van de verzekerde ? (bijv. 66 jaar = max. 1 jaar ziekte en 75 jaar is max 1 maand ziekte)?
• Deze regering belooft terecht fiscale en sociale fraude aan te pakken, wat dat laatste betreft zowel uitkeringsfraude als bijdragefraude. Hoe zullen de pensioendiensten zich inschakelen in deze strijd?
• Ik stel vast dat alle Sociale FOD’s (Federale Overheidsdiensten SZ en Werkgelegenheid Arbeid en Sociaal Overleg), net zoals alle OISZ (Openbare Instellingen van de Sociale Zekerheid, RVA, RSZ, RSVZ, RIZIV, RKW etc) over een eigen sociale inspectiedienst beschikken … bij de RVP noch bij de PDOS (Pensioendienst voor de Overheidssector) is dit het geval. M.a.w. deze pensioeninstellingen hebben geen ambtenaren met de specifieke bevoegdheden die eigen zijn aan sociale inspectiediensten (verhoren afnemen, zaken in beslag nemen, pro justitia opmaken etc). Dit leidt er toch onvermijdelijk toe dat de eventuele ‘pensioen-fraudeur’ op een andere manier zal aangepakt worden dan bijvoorbeeld de ‘dop- of ziekenkasfraudeur’? Zal de minister deze lacune aanpakken?
• Deze regering zal zowel voor zelfstandigen, werknemers als ambtenaren zorgen voor een versterking van het aanvullend pensioen. Wij juichen dit toe. De concrete acties worden toegelicht in uw beleidsverklaring. Wat ik mis bij dit luik, is een tijdskader voor elke van de betrokken stelsels.
• De Commissie voor de Pensioenhervorming stelt dat een pensioensplit nauwelijks of moeilijk te realiseren is in de huidige context. Middels een puntensysteem zou dit wel uitvoerbaar zijn. Het puntensysteem wordt (ten laatste) in 2030 ingevoerd. Zal u initiatieven nemen met het oog op een regeling voor een pensioensplit tijdens deze legislatuur en zo ja, welke? Ik wil er op wijzen dat het ontbreken daarvan tot schrijnende onrechtvaardigheden kan leiden.
• Werknemers, zelfstandigen, ambtenaren en, vooral, mensen met een gemengde loopbaan – in het bijzonder degenen die in de eindfase van hun loopbaan zitten – willen graag snel en correct hun pensioensituatie kennen. U belooft grote transparantie daaromtrent. Die bekommernis is terecht want niet alle pensioendiensten bieden de passende informatie. Welke concrete maatregelen plant u om die transparantie ook daadwerkelijk te verwezenlijken? U zal daarbij wellicht verwijzen naar de Pensioenmonitor, die voor die duidelijkheid moet zorgen. Wanneer mogen we verwachten dat die ten volle bruikbaar is?

Graag wil ik nog in het bijzonder volgend punt aansnijden:

• Het idee van de invoering van deeltijds pensioen is uitermate boeiend. Het biedt mogelijkheden om de loopbaanplanning meer in handen van de betrokkenen te leggen en het biedt ook kansen in om het moeilijke debat over de zware beroepen voor een stuk te flexibiliseren. Wij zijn zeker voorstander van meer eigen keuzemogelijkheden. Zo’n systeem mag evenwel de achterdeur niet openzetten voor nieuwe vormen van gesubsidieerde loopbaanverkorting. Ik zou van de minister graag de verzekering krijgen dat hij dat hij daar in het bijzonder op toeziet.

Ik ben trots dat onze fractie deel uitmaakt van de eerste regering die het politieke kortetermijndenken overstijgt en zeer concrete maatregelen voorstelt voor de gezondmaking van ons pensioenstelsel. De mensen hebben recht op duidelijke informatie en die krijgen ze nu.

Mijnheer de minister, vergeet de lange termijn zeker niet. Het jaar 2030 is er sneller dan we denken en als we ook dan volwaardig pensioen willen voorzien voor de mensen die zoveel jaren mee het sociale stelsel hebben gefinancierd, dan moet de hand nu aan de ploeg. We denken uiteraard in het bijzonder aan de concrete uitwerking van het puntensysteem. We vragen inspanningen aan de mensen, ze hebben dan ook recht op perspectief dat die inspanningen tot positieve resultaten leiden. Deze beleidsnota biedt daar alle kansen toe. U mag daarbij rekenen, mijnheer de minister, op de steun van onze fractie.

Hier geplaatst op 26 november 2014.

Foto: Filips de Goede, ook gekend als Filips III van Bourgondië (1396 – 1467), was hertog van Bourgondië van 1419 tot aan zijn dood en stichter van de Orde van het Gulden Vlies; zoals hij de gangen van het parlement siert.

TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.