Laatste afrit voor de brug

Twaalf jaar lang, tussen 2002 en 2014, reed ik bijna elke dag voorbij een verkeersbord vlakbij de Bosporus-brug in Istanbul: “Köprüden önce son çikis”, in het Nederlands “Laatste afrit voor de brug”. In meerdere opzichten is het een bruikbaar beeld voor de inzet van de parlementsverkiezingen op 7 juni in Turkije. ‘Als Erdogan zijn slag thuis haalt, verdwijnt Turkije helemaal van de democratische radar’, zeggen zijn tegenstanders. Precies het tegenovergestelde klinkt het bij zijn aanhangers: ‘Winst betekent dat Turkije aanknoopt met het glorierijke verleden van het Ottomaanse Rijk, verlies betekent dat alles voor niets geweest is.’ De brug zou dan de overgang voorstellen tussen het ‘oude’ Turkije en Erdogan’s ‘Nieuwe Turkije’.

Beide stellingen heffen elkaar op en zijn het resultaat van een politieke cultuur die het land reduceert tot een conflictmodel, contraproductief in de hoogste graad. De Turkse democratie lijkt om de zoveel jaren op haar eigen grenzen te stoten. Dat was zo met de verschillende staatsgrepen die het land kende, zoals die in 1980. Dit jaar zou ook wel eens zo’n jaar kunnen worden. Want something has to to give in Turkije. Wie zal de afrit nemen? 

Het is de pro-Koerdische HDP die de uitslag van de verkiezingen zal bepalen, en daarmee ook het lot van president Erdogan.

De inzet is groot, de observatie makkelijk. Het is de pro-Koerdische HDP die de uitslag van de verkiezingen zal bepalen, en daarmee ook het lot van president Erdogan. Geraken de Koerden over de kiesdrempel van 10% dan kan Erdogan zijn plannen om de grondwet à la tête du client te veranderen en voor zichzelf een super-presidentschap uit te tekenen wel vergeten. De HDP voerde campagne onder de slogan ‘We laten je geen president worden!’. Afwachten of HDP-leider Demirtas achter zijn woorden blijft staan.

De intrede van een HDP-fractie in het parlement gecombineerd met  stemmenverlies van de AK-partij betekent dat er coalities moeten gevormd worden. Het is maar de vraag of die tot een stabiele regering kunnen leiden na de polarisatie van de afgelopen jaren.

Ik acht het niet denkbeeldig dat Erdogan bij een eventuele verkiezingsnederlaag op termijn alsnog zijn slag thuis haalt. Na alle kuiperijen die we van hem en zijn entourage al gezien hebben, zie ik Erdogan perfect in staat te speculeren op sociale onrust en instabiliteit, wetende dat de Turken de neiging hebben te kiezen voor sterke leiders. Erdogan kan aan veel touwtjes trekken om iets in gang te zetten: de media, het veiligheidsapparaat, zijn zakenvrienden die dankzij hem rijker zijn geworden dan de Zwarte Zee diep is, en een fanatieke achterban die hem op haast religieuze wijze vereert. Van de Turkse rechtsstaat blijft bijna niets meer over na de doortocht van de islamisten. Het monsterverbond van weleer tussen de AK-partij en de Gülen-beweging heeft de bodem onder de sowieso al wankele Turkse instellingen weggeslagen. Internationaal is het krediet van Erdogan’s Turkije al lang opgebruikt, dus daar moet hij het ook niet voor laten.

En wat als de HDP geen 10% haalt? In dat geval worden de stemmen van de Koerdische beweging en haar sympathisanten verdeeld onder de traditionele partijen en het status quo bevestigd. Zoiets zou een nachtmerrie zijn voor de Turkse democratie, en het Koerdische probleem een nieuwe dynamiek geven. Wellicht zal Erdogan dan ook voor het eerst op oppositie binnen zijn eigen partij stoten. Zelfs bij de AK-partij lopen nogal wat mensen rond die het niet eens zijn met Erdogan’s plannen. Een verkiezingsnederlaag zou hen de moed kunnen geven een tegenstem te laten horen, daar waar ze nu nog zwijgen. Zij hopen op een AKP 2.0.

Hoe de stembusgang dan ook uitdraait, Turkije wacht moeilijke tijden. En finaal zullen deze verkiezingen ook het begin van het einde van het tijdperk Erdogan inluiden. Die heeft geen andere keuze dan hoog spel te spelen, en het presidentschap en de parlementaire democratie tot inzet te maken. Hem rest alleen de vlucht vooruit.

Er is de afgelopen maanden veel te doen geweest over het het reusachtige paleis dat Tayyip Erdogan in Ankara liet optrekken. Het bouwwerk zou illegaal zijn, het aantal kamers zou te tellen, het stroomverbruik mega, en er was zelfs sprake van gouden toiletbrillen. Maar Erdogan zal vast ook wel weten waar de achterdeur precies is. 

Dirk Vermeiren was van 2002 tot 2014 Turkije-correspondent in Istanbul voor VRT-radio en mag één van dé Turkije-specialisten van Vlaanderen genoemd worden. Vandaag is hij werkzaam als parlementair medewerker van Vlaams volksvertegenwoordiger Manuela Van Werde.

Hier geplaatst op 4 juni 2015.

Foto: Verkeersbord "laatste afrit voor de brug" via Google. 

TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.