Een wat langer stuk over … (te laat) geïndexeerde belastingschijven

Op 25 mei stelde ik aan minister van financiën Van Peteghem (CD&V) een actuele vraag die verder weinig opzien baarde. Een rapport van de OESO gaf me de kans een oud zeer, dat nu serieuze gevolgen krijgt, aan te snijden. Die rapporten hebben tenslotte slechts zin als ze gelezen worden en parlementsleden er op door gaan. Daarom had ik me op basis van dat rapport even aan het rekenen gezet.

Uit mijn vraag (ik citeer elke keer uit het officiële Kamerverslag):

“Critici van de regering beweren dat er ondertussen niks gebeurt. Uit die OESO-cijfers blijkt evenwel dat er, doordat er niks gebeurt, eigenlijk wel iets gebeurt. Een koppel met een mediaan inkomen werd het voorbije jaar immers met een belastingverhoging van 1,8 % geconfronteerd. Dat klinkt bijna als een indexsprong. Voor een mediaan bruto-inkomen van 3.500 euro komt die belastingverhoging op jaarbasis neer op 750 euro per persoon. De hardwerkende actieve burger heeft het voorbije jaar dus meer belastingen betaald. Bij een koppel is dat twee keer 750 euro, dus 1.500 euro.

Terwijl u volop bezig bent met allerhande ideeën over belastinghervormingen, betaalt de burger vandaag per koppel 1.500 euro extra, omdat u niets doet. De regering heeft het voortdurend over koopkrachtmaatregelen, terwijl de burgers vandaag in den duik 1.500 euro per koppel meer belastingen betalen dan wanneer u aan uw job begon. Wat zult u daaraan doen?”

Minister van Van Peteghem antwoordde, evenwel totaal naast deze kwestie waaraan hij geen woord besteedde.

Uit mijn repliek: “Mijnheer de minister, u bent heel ambitieus. Dat is heel allemaal heel mooi, maar daarover ging mijn vraag niet. U kondigt van alles aan, maar de concrete situatie is echter dat Karel en Sabine, mensen met een middeninkomen, tussen 2020 en 2021 onder uw beleid 1.500 euro meer belastingen betalen. Dat is 1.500 euro aan koopkrachtverlies, mijnheer de minister. U vertelt hier grote verhalen, maar ik zou graag zien dat u midden de mensen dat kleine verhaal vertelt: ‘u betaalt 1.500 euro meer belastingen, omdat ik mijn job niet doe’.”

Er brak een storm van stilzwijgen uit. De minister antwoordde dus niet, in de media verscheen geen woord.

Tijd dan om na te denken hoe we dit thema weer onder de aandacht konden brengen want hierover de boeken dan maar sluiten was natuurlijk geen optie.

EXPERTEN KOOPKRACHT

En toen kwam het rapport – weer één – van de ‘Expertengroep koopkracht’. Op 15 juni werd de regering op de hoogte gebracht van de inhoud. Wij, leden van de wetgevende macht, ontvingen trouwens tot vandaag niets daarover. Tik ‘expertengroep koopkracht’ in op google en verder dan persartikelen of de mededeling van de oprichting van de groep komt u niet. Gelukkig doen goede winden zo’n rapporten dan toch op ons bureau belanden.

De kranten berichtten over de suggesties van deze experten. U herinnert zich zeker deze nog: maximum 100 km/u op de autosnelweg. Fijn idee en liefhebbers van die besparing voor het persoonlijk budget kunnen die maatregel meteen uitvoeren. Daar heb je geen overheid voor nodig.

De experten suggereerden ook de indexering van de belastingschalen. Daarover ging mijn vraag van 25 mei natuurlijk want daar zit het kalf van de verdoken meerbelasting gebonden.

Hoe zit die vork in de steel? De belastingschalen, die bepalen hoeveel u betaalt op de diverse inkomensschijven via uw personenbelasting, worden pas na het jaar aangepast aan de inflatie maar het loon van zowat de helft van de werknemers wordt wel doorheen het jaar aangepast door indexatie. Zo komt een hoger deel van het beroepsinkomen in een hogere schijf en wordt dus zwaarder belast.

In het Kamerdebat over de begrotingscontrole probeerde ik het zo uit te leggen in een reactie op de collega’s Dieter Van Besien (Groen) en Christiaan Leysen (Open VLD), waarvan ik vermoed dat ze aarbeienliefhebbers zijn. “Laten we er eventjes van uitgaan, alle details daargelaten, dat het indexmechanisme grosso modo de inflatie volgt. Dan stijgt het nominale inkomen, maar men kan er niet méér mee kopen. Het aantal bakjes aardbeien dat u kunt aanschaffen, blijft gelijk. Na de belasting echter zult u, ten gevolge van de niet-indexatie, minder bakjes aardbeien kunnen kopen. Dat betekent dat u aan koopkracht verliest zonder dat u dat merkt, doordat u een hoger nominaal inkomen hebt in een hogere belastingschijf. Iedereen is voor indexering, behalve voor de indexering van de belastingschalen.”

Die bespreking woensdag van de begrotingscontrole (waarbij de Vivaldi-regering weinig heeft gecontroleerd, vooral moest toegeven dat de begroting uit controle is geraakt) zag ik mijn kans schoon. De tussenkomst van collega Servais Verherstraeten leek me een uitstekende gelegenheid want de fractievoorzitter van de CD&V liet zich vorige week in de Kamer iets ontvallen dat niet werd opgepikt maar bij mij wel bleef hangen: “Wij zijn voor het behoud van de indexering van de lonen. Een indexering van de belastingtarieven zal echter mensen die het minder nodig hebben meer bevoordelen dan mensen die het absoluut nodig hebben.”

Woensdagnamiddag leek het ogenblik gekomen om het thema weer passende aandacht te geven. Ik herhaalde dat citaat van vorige week en vroeg: “Collega Verherstraeten, het gaat dus over een suggestie van de experts. De indexering van de belastingschalen gebeurt pas op het einde van het jaar, terwijl de mensen natuurlijk 2 à 3 indexsprongen hebben gekregen. Ongeveer de helft van de loontrekkenden en de uitkeringstrekkers krijgen die in de loop van het jaar. De andere helft krijgt dat één keer per jaar.

U wekt hier de indruk dat de indexering van die belastingschijven een cadeautje is aan de rijke mensen, maar dat wil ik fundamenteel betwisten. Een gezin met twee kinderen met een mediaaninkomen betaalt – sluipenderwijs – door indexering 1.500 euro belastingen meer, sluipenderwijs want niemand weet en ziet dat. Op het einde blijkt dat in de ingewikkelde berekening van belastingen. Mocht de minister van Financiën hier komen aankondigen dat hij 1.500 euro wil afpakken van de mensen, dan zou hij 's anderendaags ontslag moeten nemen, maar eigenlijk gebeurt dat de facto door de niet-indexering van de belastingschalen. U neemt dus allerhande maatregelen, maar ondertussen betaalt dat gezin met een mediaaninkomen sluipenderwijs door indexaanpassingen – niet door loonsverhogingen – 1.500 euro belastingen extra. Dat is 1.500 euro die zij, normaal gesproken, in tegenstelling tot bij andere maatregelen, zelf zouden kunnen besteden, naar eigen goeddunken.”

SLUIPENDE BELASTINGVERHOGING

Minister Van Peteghem kwam nu wel tussen en hoe: “Mag ik de vraag omdraaien, mijnheer de fractieleider? Stel dat u de maatregel doorvoert. Voor een goed begrip, ik meen inderdaad dat de indexering van de loonschalen een element is dat meegenomen moet worden, maar dat die natuurlijk een grote kostprijs heeft. De kostprijs daarvan is anderhalf miljard euro. Als wij zouden zeggen, laten wij met die middelen ervoor zorgen dat wij de mensen met een mediaanloon van 1.500 helpen, dan wil dat zeggen dat het voor diegenen die veel meer hebben om een veel hoger bedrag gaat. Wat zou u doen? Hoe zou u proberen die mensen met een mediaanloon te helpen?”

Mijn reactie: “Ik vind uw interventie uitermate interessant, want wij leren nu dat u anderhalf miljard extra binnentrekt. U maakte dus net een belastingverhoging bekend van anderhalf miljard, zonder dat u enige maatregel neemt, namelijk door het automatisme dat u laattijdig beschermt. U zegt immers dat als wij dat rechttrekken, dat ons anderhalf miljard kost. Dat kost u niets! U geeft het gewoon terug. U zorgt gewoon dat de mensen geen extra belastingen betalen. U zegt dus dat dit systeem wel interessant is (voor de staatskas).

U hebt het net gezegd. U zegt dat dit anderhalf miljard zou kosten. Neen, het niet nemen van die maatregel kost de burger anderhalf miljard. Dat is de juiste interpretatie van wat u net zei. Ik moet eerlijk zeggen dat ik dit een bijzonder interessant moment in het debat vind. Ik had het berekend per koppel. Wij weten nu dat u als minister van Financiën de facto anderhalf miljard belastingverhoging inschrijft in uw begroting, niet omdat de lonen van de mensen verhogen maar omdat zij aangepast worden aan de index. Ik dank u voor die informatie.”

Servais Verherstaeten nam weer het woord: “Ik licht even toe wat ik vorige week eigenlijk bedoelde. Ik ben het uiteraard met u eens dat als de belastingschalen niet worden geïndexeerd, het om een sluipende belastingverhoging gaat. Daarover zijn wij het eens. Wanneer die indexeringen worden toegepast in combinatie met de huidige hyperinflatie, meen ik te mogen stellen dat dit heel gunstig is voor iedereen.”

Tja, het woord was er uit: sluipende belastingverhoging. Eindelijk kwam er beweging in het spel. Uiteraard liet ik niet na daar sterk de klemtoon op te leggen.

“Zonder enige persmededeling – de minister van Financiën heeft het hier nu gezegd, maar nooit in de pers bekendgemaakt – int de minister van Financiën door de indexering 1,5 miljard euro aan belastingen extra. Aan andere maatregelen wordt wel ruchtbaarheid gegeven, maar dit gebeurt stoemelings. Toen ik daarover enkele weken geleden een vraag heb gesteld, werd die niet beantwoord, maar nu kon de minister niet anders. Ik ben niet blij met het fenomeen, maar ik ben wel blij dat nu gekwantificeerd is wat de overheid eigenlijk wint met de niet-indexering van de belastingschalen bij een hoge inflatie. Dat noem ik pervers, omdat niemand dat meteen als maatregel aanvoelt, terwijl het de facto toch een behoorlijke som scheelt in het gezinsbudget.”

OPEN VLD KOPPELT WAGENTJE SNELSNEL AAN

Later in het debat kwam Christiaan Leysen aan het woord voor Open VLD. Ik liet hem uitpraten en stelde hem nadat hij afsloot zonder een woord te zeggen over die belastingverhoging volgende vraag: “In welke mate past het in uw betoog dat deze regering dit jaar een belastingverhoging in de personenbelasting heeft doorgevoerd ter waarde van 1,5 miljard euro?” En zo dacht Christian Leysen zich er uit te praten: “Bis repetita non placent. Indien u de vertaling niet kent: herhaling verveelt.”

Mijn reactie: “Niet antwoorden, en nu spreek ik Nederlands, dat is soms veelzeggend. Ik begrijp uw weigering om te antwoorden wel. In uw plaats zou ik ook niet antwoorden.” Gênant moment alweer voor Open VLD.

We brachten de media op de hoogte van deze debatmomenten en de aandacht begon te groeien. Fiscalisten mengden zich op twitter in het debat, stelden vragen en gaven ons in essentie gelijk. De pijnlijke zaak voor Open VLD én het slappe antwoord van collega Leysen kwam aan op het partijhoofdkwartier. Voorzitter Lachaert begon te tweeten: “Het is unfair om belastingschijven niet meteen mee te indexeren, en zo dus koopkrachtmaatregelen weg te belasten. Verhoging van de grensbedragen moet sowieso deel zijn van de fiscale hervorming. Want nu valt 97% van de voltijds werkenden in één van de twee hoogste schijven.”

Mooi dat hij zijn wagentje snelsnel aan onze locomotief vastklonk, al had hij dat beter vroeger al in de regering gedaan, maar… “deel van de fiscale hervorming”? Dat die er komt is, ik ben nu zeer braaf in de formulering, eerder onzeker. Die 1500 euro/gezin die de overheid nu in den duik extra binnentrekt door niet in te grijpen is concreet en wordt vandaag (!) afgeroomd. Benieuwd of de VLD-collega’s ons in het parlement zullen steunen om dat probleem sneller op te lossen.

(Het probleem is toch al ouder, zegt u? Klopt maar bij lage inflatie, zoals we nu al jaren kennen, is het effect verwaarloosbaar klein. Zoals professor fiscaal recht Michel Maus tweette: “De indexering van de belastingschalen is in deze inflatietijden idd een prangend probleem. Dank aan Peter De Roover om dit op de agenda te zetten.” Bij hoge inflatie wordt het probleem inderdaad ‘prangend’.)

Intussen zijn ook de kranten mee. Het Laatste Nieuws wijdde er gisteren een ruim digitaal bericht aan, Wouter Verschelden berichtte in zijn nieuwsbrief, De Tijd publiceerde vandaag bijna een volle pagina, De Morgen plaatst het probleem ruim op de voorpagina (evenwel, ‘il faut le faire’, zonder de N-VA zelfs maar te noemen), Het Nieuwsblad hield het bij een kort stukje.

Alleszins, de zaak is daarmee stevig op de agenda gezet. Oppositie voeren is dikwijls frustrerend maar zinloos duidelijk niet. Wordt vervolgd, daar kan u op rekenen.

Deze bedenking verscheen op Facebook op 24 juni 2022.