Transparantie? ‘Schadelijk voor de volksgezondheid’

Transparantie? ‘Schadelijk voor de volksgezondheid’

 

Nederland slaagt er wel in heldere info te geven over zijn vaccinatieaanpak. De regering-De Croo kan daar een voorbeeld aan nemen, schrijft Peter De Roover.

 

De coronacrisis vergt veel van iedereen, niet alleen van wie besmet is geraakt. Vaccins moeten redding brengen, maar het idee om vreemde stoffen in het lichaam te laten spuiten, maakt sommigen ongemakkelijk. De achterdocht neemt niet af wanneer een overheid informatie achterhoudt of die indruk wekt.

Kamerlid Frieda Gijbels (N-VA) vroeg onlangs de sterftecijfers op bij Sciensano, dat de cijfers registreert, opgedeeld per ziekenhuis. Sciensano weigerde, want die transparantie zou ‘schadelijk zijn voor de volksgezondheid’. Gijbels liet het daar niet bij en schakelde de commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten in, die oordeelde dat sprake is van een ‘zwaarwegend openbaar belang’. Sciensano móét die cijfers ter beschikking stellen, maar reageerde met een nieuwe weigering.

Tegen het einde van het 40 uur durende begrotingsdebat in de Kamer dook een bizar transparantie-incident op. Staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open VLD) maakte de vaccinprijzen bekend via een tweet. Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) was niet gediend met zoveel openheid en vroeg haar de tweet te verwijderen.

Overtrad De Bleeker de regels of houdt Vandenbroucke de gegevens liever voor zich? In een brief aan de Tweede Kamer verklaarde Vandenbrouckes Nederlandse collega Hugo de Jonge: ‘De Nederlandse vertegenwoordigers zijn, net als de vertegenwoordigers van de andere deel­nemende lidstaten, gebonden aan een geheimhoudingsplicht.’

De Bleeker, door ons teruggeroepen naar het parlement, verdedigde zich voor haar flater met de mededeling: ‘Ik beklemtoon dat mijn houding niets in gevaar brengt.’ Ze bedoelde daarmee dat de leveringen van de vaccins niet worden opgeschort. Dat zou er nog moeten bijkomen, maar daar gaat het – gelukkig – niet over. In de media verklaarde ze later: ‘Ik heb tot nu toe geen vragen of opmerkingen gekregen van de farmabedrijven.’ Dat klinkt als een bestuurder die met 150 kilometer per uur over de autosnelweg scheurt en zich verantwoordt met de mededeling dat niemand onder zijn wielen is terechtgekomen. De internationale pers stelde wel de nodige vragen bij haar gedrag. Ik heb de staatssecretaris geïnterpelleerd, en begin januari krijgt deze zaak een passend parlementair vervolg.

Die voorbeelden passen slecht in het beeld dat de regering-De Croo wil ophangen als voortrekker van een nieuwe politieke cultuur. Twijfels over de betrouwbaarheid en openheid van een regering zijn nefast, zeker in deze coronatijden.

Hoe zit het trouwens met die vaccinatieaanpak, waarvan alleen flarden bekendgemaakt worden? Het verhaal van Jos Hermans, de 96-jarige man die het vaccin als eerste toegediend krijgt (DS 22 december), is leuk maar anekdotisch. Op de parlementaire vragen van mijn collega Kathleen Depoorter gaf minister Vandenbroucke geen of wazige antwoorden. Nieuwe politieke cultuur? Sta me toe de ploeg-De Croo een suggestie te doen. Ze klinkt eenvoudig: kijk eens naar het noorden.

Op 21 december stuurde minister De Jonge een Kamerbrief over de uitwerking van de vaccinatiestrategie. Dat document van vijftien bladzijden geeft in negen paragrafen feiten en duiding over het leveringsschema (details voor de maanden december tot maart), de doelgroepen in de eerste ronde, de planning voor het Pfizer/BioNTech-vaccin, de toediening van de eerste vaccinaties, ICT en registratie, opslag en distributie, communicatie, vaccinatie van de Caribische delen van het koninkrijk en de internationale context.

Vijftien bladzijden duidelijke én relevante informatie over de vaccinatie, zonder schending van afgesproken vertrouwelijksheidsclausules, bovendien probleemloos raadpleegbaar door het grote publiek (drie bijlagen inbegrepen). Op die paragraaf over de aanpak in de Caribische delen van het Koninkrijk na, zou het minister Vandenbroucke sieren dat document over te typen en aan te passen aan de situatie in dit land.

Geheimzinnig doende overheidsinstellingen, vervaarlijk freewheelende staatssecretarissen of neusbloedingen veinzende ministers passen niet in een nieuwe politieke cultuur. Elementen van de Nederlandse politieke cultuur overnemen zou al een geweldige stap voorwaarts zijn.

 

Opiniestuk verschenen in De Standaard op 24 december 2020.