Grote politiek in kleine deelstaat

Het levert een pak leesgerief op, die twee dikke bundels. De Süddeutsche Zeitung (SZ) plaatste onder meer een uitdagend essay over reizen: ‘überall und nirgendwo’. Daar wil ik nog wel eens op terugkomen maar eerst de echte politiek.

Beide bladen, te situeren in het centrum-linkse kamp, besteedden nogal wat ruimte aan voorbeschouwingen bij de verkiezingen in Saarland, de kleine deelstaat aan de Frans-Duitse grens die sedert 1957, na een referendum, onbetwist aan de Duitse kant ligt. Zelden wordt in die strook langs de Saarrivier aan grote politiek gedaan. “Wie in Saarland regeert, dat interesseert vijf jaar lang niemand buiten Saarland zelf”, opent SZ op de voorpagina. Maar zondag waren alle politiek geïnteresseerde ogen toch op de kleine deelstaat gericht.

Sedert duidelijk werd dat Martin Schulz de uitdager van Angela Merkel zou worden voor de sociaaldemocratische SPD gaat het plots weer bergop met zijn partij. Op 19 maart kreeg hij een akelige 100% bij de officiële aanstelling als voorzitter en kandidaat-kanselier. Jarenlang lag die SPD wat te vegeteren als aanhangsel van Merkels CDU/CSU in de bondsregering. Geestdrift was in die kringen al lang niet meer waargenomen. Maar de gewezen voorzitter van het Europese Parlement Schulz bracht er weer Schwung in. Zo mocht zijn partij voor het eerst in jaren een ledewinst optekenen, +6123 in de maanden januari/februari, lezen we in Die Zeit. Merkels CDU verloor in die periode 1677 leden.

Saarland is ook de westelijke deelstaat waar de communisten van Die Linke erg goed scoren, want daar worden ze geleid door de legendarische Oskar Lafontaine, ooit nog voorzitter van de SPD. Vorige keer konden socialisten en communisten in Saarland al een regering vormen maar toen was dat water nog veel te diep. Nu werd die mogelijkheid door beide kranten en zowat alle andere Duitse commentatoren als voorkeursoptie voor de SPD gezien. Die partij was het beu om in een grote coalitie met de CDU het tweede viool te blijven spelen in een deelstaat die ooit een echte rode burcht was. De afkeer voor de extreme Die Linke als beleidspartij is duidelijk zo goed als verdwenen in hoofde van politieke commentatoren en linkse politici.

Alle peilingen waren het daar over eens; ook dit keer zou een zogenaamde rood-rode coalitie cijfermatig mogelijk zijn en Lafontaine stelde zich ook nadrukkelijk beschikbaar. “Het SPD-draaiboek voorziet weliswaar dat tot zondag 18 uur (sluiting van de verkiezingsurnen) geen sociaaldemocraat ook maar één woord over rood-rood over de lippen laat komen”, wist de SZ. De SPD-top vreesde toch dat er toch teveel kiezers dan mogelijk uit afkeer voor zo’n uitgesproken linkse meerderheid naar de CDU konden trekken. Zwijgen was de boodschap maar het project lag wel panklaar.

Saarland zou de eerste westelijke deelstaat worden met een rood-rode coalitie en dan was ook dat taboe geslecht. Als signaal naar de bondsverkiezingen van het najaar zou zo’n scenario kunnen tellen want dan lag Schulz nadrukkelijk in het midden van het politieke bed, als de man die maar te kiezen heeft met wie hij de Duitse regering wil vormen. Merkels kansen om zichzelf nog eens op te volgen, tot voor kort zo goed als een zekerheid beschouwd, zou dan een stevige knauw krijgen.

De kiezer leek dan toch meer afkeer te hebben voor een rood-rood avontuur dan ingeschat door het commentatorendom.

Merkel verscheen amper in de kiesstrijd in Saarland, waar de lokale CDU volop de regionale kaart trok en inzette op de zeer populaire minister-president Annegret Kramp-Karrenbauer, ook gewoon AKK genoemd. Die staat bekend als uitgesproken bondgenoot van Merkel maar liet haar vriendin toch liever ver van de campagne, want de kanselier wordt momenteel  niet als een electorale troef gezien. Met de sprekende slagzin ‘Heimat wird nie unmodern’ zette AKK en haar partij volop in op de regionale identiteit. AKK liet ook de tanden zien toen onder haar impuls Saarland als eerste Duitse deelstaat Turkse politici verbood om te spreken op meetings over het Turkse referendum. Daarvan waren er overigens geen gepland in Saarland.

Hoedanook werden de kansen van de zetelende AKK mager ingeschat. En toen sprak de kiezer en die leek dan toch meer afkeer te hebben voor zo’n rood-rood avontuur dan ingeschat door het commentatorendom. Die Zeit had nog geschreven: “Voor de CDU blijft over als hoop dat een mogelijk rood-rood bondgenootschap in Saarland kan helpen de angst voor het ‘Volksfront’ op te stoken. Dat die angst de republiek nog kan schokken, geloven binnen de CDU echter nog maar weinigen.”

De CDU won 5,5%; de SPD verloor een procentje en de Grünen zakten onder de 5%-grens en verloren alle zetels. SPD en die Linke komen aan even veel zetels als CDU en dat is geen meerderheid wegens de drie gewonnen zitjes voor de rechtse AfD. De deelname aan de verkiezing lag liefst 8,1% hoger dan vorige keer. Zijn dat kiezers die zich toch lieten mobiliseren om rood-rood tegen te houden?

Het is een speculatie maar wat wel als een paal boven water staat: Martin Schulz kreeg hier een klap die de Schwung bij de SPD er weer helemaal dreigt uit te halen. “De Schulz-trein is gestopt” werd zondagavond bij een geestdriftige jonge CDU’er opgetekend. Hier sprak natuurlijk vooral de roes van de zege maar misschien is het ook wel een beetje waar. De bedrukte gezichten in het SPD-kamp spraken alvast boekdelen. Het verlies is natuurlijk niet zo gigantisch als bij de Nederlandse PvdA vorige week maar de verwachting bij de Duitse SPD lagen zo veel hoger gespannen dat de dreun aardig in de buurt komt van die van de Nederlandse kiezer. (Met de peilingen in Wallonië kunnen socialistische feestjes ook niet bepaald opgevrolijkt worden.)  

Zo werd dan toch grote politiek bedreven in de kleine deelstaat, weliswaar op een heel andere manier dan verwacht. Merkels kansen zijn weer wat gestegen en dat heeft ze kunnen presteren door zo veel mogelijk uit Saarland weg te blijven.

Hier geplaatst op 27 maart 2017. 

Foto: Slagzin van de winnende Annegret Kramp-Karrenbauer

TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.

LEESTIP: Belangstelling voor de selectie van mijn schrijfsels uit 2016? Stort 19,95 euro (verzending inbegrepen) op rekeningnummer BE52 4143 3177 6109 met vermelding van uw volledige adres en binnenkort liggen 226 blz. De Roover in uw bus.