Wir schaffen das, outside the EU

Laat me meteen zeggen dat ik de uitslag betreur. Ik doe dat niet als Brit, want ik ben geen Brit, geen Engelsman, zelfs geen Schot. Hun keuze is de hunne en daar zijn ze helemaal vrij in. Ik betreur het als eurorealistische Vlaming, want we verliezen een belangrijke bondgenoot in de Europese Unie. De verglijding van het positieve idee van Europese samenwerking naar Europese betutteling en versmachting dreigt verder te gaan. Aangezien Eurofederalisten doorgaans een sterke neiging naar dogmatisme vertonen, mag je verwachten dat ze blind blijven inzetten op hun heilloze weg die ooit moet eindigen in het uiteenspatten van de Europese droom van verbondenheid in veelvoud en wederzijds respect. In De Volkskrant schreef Arnout Brouwers, chef-opinie van die krant, dit weekeinde: “Maar wie de reacties aanhoort van de Franse president Hollande (nu snel verdere integratie!) of onze eigen Alexander Pechtold (nu zal de burger het licht zien!) kan niet aan de indruk ontkomen: je hebt Europese eendjes die gewoon blijven doorkwekken, ook nu hun kop er af is.” De prijs die we betalen voor de overspannen ambities van die eurofederalisten dreigt alsmaar hoger op te lopen, zoals vorige week donderdag weer is gebleken.

Over referenda kunnen veel bedenkingen geformuleerd worden maar als ruim 70% van de kiesgerechtigden vrijwillig de tocht naar een stembus aflegt, dan betreft het een thema dat leeft. Zonder referenda blijft misschien langer de indruk hoog dat de publieke opinie nog mee is maar op indrukken baseer je geen goed beleid.

Waren ze allemaal even goed geïnformeerd, die Britse 70%? Wellicht niet maar die vraag dringt zich bij elke verkiezing op. Bovendien, waarom zouden we voetstoots aannemen dat de Leave-stemmers minder goed geïnformeerd hun keuze maakten of minder terechte argumenten lieten doorwegen dan de kiezers uit het Remain-kamp?

Ook erg dat vooral jongeren en hooggeschoolden in de minderheid geplaatst werden, zo lezen we bij treurende jongeren en hoogopgeleiden. Ho maar. Het systeem heet nu eenmaal one man, one vote. Ieders stem weegt even zwaar door. Wie daar vragen bij stelt, legt de bijl aan de wortels van de democratie. Vreemd dat vooral progressieven die argumentatie genegen zijn – je vindt ze bijvoorbeeld veel terug bij aanhangers van Groen – want ooit kwam de linkerzijde op voor het algemeen stemrecht en het recht van iedereen om mee te beslissen over de politieke keuzes.

“Je hebt Europese eendjes die gewoon blijven doorkwekken, ook nu hun kop er af is.”

Nog eentje dat ruim terug te vinden was in de commentaren: de Britten stemden eerder met het hart dan met het verstand. Is mogelijk en dan mogen de politici daaruit leren dat een mens ook een hart heeft. Je zou uit zo’n vaststelling kunnen besluiten dat de hartelozen verloren hebben.

Maar wat waren dan die ‘verstandige’ argumenten? Het economische verlies dat de Brexit-keuze zou teweeg brengen? Ging het dan misschien over de vraag of het argument geld alles moet domineren? Links zou moeten applaudisseren. ‘It’s the economy, stupid’ werd ‘it’s the souvereignty, stupid’. Of zoals Ivan Van de Cloot in Gazet van Antwerpen vaststelde: ‘Want daar gaat het om: welke prijs wil je betalen voor je soevereiniteit?’ In een geest van wederzijdse Europese beïnvloeding antwoordde de meerderheid van de Britten op het verwijt dat de Brexit geld zou kosten in de beste Mitterrandgeest ‘et alors?’. Dat de campagne van het pro-EU-kamp in grote mate steunde op afschrikking, afdreiging en bangmakerij wordt net iets te gemakkelijk onder de mat geveegd door degenen die nu graag de indruk wekken dat de strijd ging tussen fijnbesnaard pro- en onbehouwen contra-EU.

Trouwens, wanneer is een argument een hartszaak en wanneer een verstandskwestie? Tegen het ‘Wir schaffen das’ van Angela Merkel waren nogal wat terechte rationele argumenten in te brengen, zoals daarna ook is gebleken. Wat was Merkels oneliner anders dan een poging om een hartsargument in te roepen, haar Duitse vertaling van het emotionele ‘Yes, we can’. Ging het in het Brexit-debat dan ook niet gewoon over de ene waarheid tegen de andere, het ene project tegen het andere, allebei op een andere manier verpakt in op het hart gerichte slogans. Hart tegen hart.

‘Wir schaffen das outside the EU’, bleek de winnende slogan. Het hart van het boerenverstand dat klopt voor het lokale, herkenbare, eigene won het van het hart van de Gutmensch dat klopt voor de kosmopolitische grenzenloosheid. Nationale soevereiniteit is een utopie, klinkt het verwijt naar de exit’ters. Die vinden nu echter juist dat de open grenzen-ideologie een utopie is en vrezen dat die zal eindigen in een gigantische botsing van iedereen tegen iedereen. Is de Brexit-keuze misschien niet juist een keuze tegen de verkopers van valse illusies? De Morgen citeerde een Brexit-Schot: “Mij wordt gevraagd te luisteren naar economen die er al dertig jaar naast zitten met al hun voorspellingen. Waarom zou ik hen nog geloven?” Kort door de bocht maar een grond van waarheid zit er natuurlijk wel onder. De Brexit kost banen in de financiële sector van Londen? Veel indruk maakt dat argument zeker niet in de lokale pubs, waar die blitse carrièrejagers uit de City eerder uitgespuwd dan bewonderd worden. Dat soort argumenten werkt misschien bij progressieve bobo’s maar niet op een stadsplein in Little Engeland. Of moet het tegenverhaal komen van mensen als Jean-Claude Juncker “het prototype van de zelfgenoegzame eurocraat van wie geen inspiratie uitgaat” (dixit Paul Brill, buitenlandcommentator van De Volkskrant).

Heeft de platvloerse, racistische, bekrompen onderbuik van oude mensen met heimwee naar een achterhaald gisteren gewonnen op 23 juni? Die visie, bulkend van neerbuigendheid en afkeer voor wie niet tot het geprivilegeerde kringetje van hoog opgeleide kosmopolieten behoort (of hoopt er ooit toe te behoren), is de echte verklaring van de overwinning van het brexit-kamp. Voor hen is democratie maar een waarde wanneer er gestemd wordt zoals zij dat willen. In hun gesloten denkwereldje kan anders denken dan zij niet anders verklaard worden dan door domheid of slechtheid, aangezien ‘méér Europa’ al die jaren verkocht werd als een morele plicht.

“Neerbuigendheid en afkeer voor wie niet tot het geprivilegeerde kringetje van hoog opgeleide kosmopolieten behoort, is de echte verklaring van de overwinning van het brexit-kamp.”

Links verloor op die manier de kiezers waar het socialisme ooit voor werd uitgevonden. Maar toch zit er nog een zekere logica in het handelen van de linkerzijde. Met het beleid dat gericht is op het zo veel mogelijk schrappen van grenzen, drijven ze kiezers in de grijpgrage armen van uiterst rechts. Door de keuze te beperken tot alle grenzen weg versus alle grenzen toe, wordt die laatste keuze voor velen aantrekkelijk. De betere strategen van links weten natuurlijk dat zij, eens het eigen klassieke kiesvolk kwijt, meer kans maken om de regeringsmacht naar zich toe te trekken wanneer uiterst rechts zwaar scoort.

Waarom centrumrechtse politici, zoals Angela Merkel, dat spel meespelen, roept wel ernstige vragen op. In de feiten keerde de kanselier al lang terug van haar opengrenzen-oproep maar in de perceptie staat ze intussen uitgesproken aan de kant van de politici die geen oor lijken te hebben voor de bekommernissen van Fritz en John Modaal. De kiezer die Merkels ‘Wir schaffen das’-verhaal gelooft kiest best consequent voor een linkse partij. Maar kiezers die niet in Angela’s peptalk meegaan dreigen uiteraard hun geloof in centrumrechts te verliezen en door te schuiven naar radicale uiteinden van het politieke spectrum. Merkels aandeel in de Brexit-keuze kan moeilijk overschat worden.

Centrumrechts kan nog een tweede fout maken door de vanzelfsprekende keuze voor de vrije markt verregaand gelijk te stellen met een keuze voor een ongeremd liberalisme waarbij de winst- en verliesrekening van de globalisering te ongelijk verdeeld wordt. Zeg van Verhofstadt wat je wil maar zijn links-liberaal Euro-kosmopolitisme is tenminste een consequente keuze. Als centrumrechts daar geen duidelijk alternatieve visie tegenover plaatst, dan gaat uiterst rechts uiteraard met de electorale buit lopen.

En nog eentje waar politici best rekening mee houden: er bestaat zoiets als een Europese identiteit maar die laag is veel dunner dan graag beweerd wordt. Uiteraard is de zogenaamde Europese gedachte in België relatief sterk. Wij hebben, in tegenstelling tot de meeste andere landen, geen Vaderland te verliezen. Vandaar de droom bij velen hier dat Europa zou kunnen zijn wat België niet is, nooit was en nooit zal worden. Maar andere volkeren hebben geen namaakland nodig aangezien ze er al een echt hebben. En dat verschilt wel degelijk dikwijls van de andere lidstaten. Een gemeenschappelijk beleid klinkt mooi maar kan alleen ondemocratisch worden opgedrongen als er geen gemeenschappelijke voorkeuren bestaan, zoals dikwijls het geval is.

Goede grenzen zijn nodig, grenzen als voordeuren; die kunnen open als het nodig is en op andere momenten kan je ze dicht doen. Voor vrienden wordt graag open gedaan maar niet iedereen krijgt een sleutel en soms gaat de deur op slot. Iedereen die een huis bouwt, is zich van dat beginsel bewust. Daarom zie je in het straatbeeld geen huizen zonder deuren. Zal die genuanceerde basiswaarheid zich ook politiek kunnen handhaven? Dat is de vraag die we moeten stellen na het Britse referendum. De brexit’ters uitspuwen is zeker geen oplossing, integendeel, het is een belangrijk deel van het probleem.

Noot: En jawel, elk nadeel heeft zijn voordeel: de tweede kans voor Schotland om een eigen staat te vormen.

Hier geplaatst op 26 juni 2016.

Foto: Keep calm!

TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.