Wat doen met de centen die er wel zijn?

Op het eerste gezicht lijkt het geen uitgelezen moment om het 'kerntakendebat' nog eens aan te zwengelen. Met de exploderende gasprijzen en de winter in het verschiet, cirkelen wel andere zaken rond ons hoofd en die 'we' omvat zowat iedereen. Er mag dan een kloof gapen tussen burger, bedrijfsleven en politiek maar één ding hebben ze vandaag zeker gemeen: paniek.

De concrete dreiging van wurgende energiefacturen opent een bijkomend gevaar: de lancering van een overvloed aan ballonnen gevuld met een cocktail van ‘ietsime’ en ‘populisme’. De ietsist vindt aankondiging belangrijker dan doeltreffendheid of haalbaarheid. De populist schotelt oplossingen voor die zijn achterban soelaas beloven én die achterban ontzien. Anderen zullen de prijs betalen.

De creativiteit om de facturen te milderen mag geen grenzen kennen maar mag niet gaan ten koste van realisme.

Heffingen uit de factuur halen, ok, maar verzwijg niet dat ze dan in de begroting komen en ook betaald moeten worden. ‘Overwinsten’ aanpakken, heel graag, maar er blijken, naast de vraag wat overwinsten juist zijn, veel technische haken en ogen aan te hangen. Prijsplafonds, markten ontkoppelen… het klinkt geweldig maar de aarzelingen die volgen bij de concrete uitvoering geven aan dat te veel getweet wordt dat ‘het moet’ voor we weten of ‘het kan’.

Zo lang aan de prijsvorming niets gedaan wordt/kan gedaan worden, rest de ondersteuning. Wie nu nog pleit voor het klassieke recept van de ogenschijnlijk minst pijnlijke oplossing, de schulden vergroten en de rekening naar morgen schuiven, verliest wel alle zin voor realiteit uit het oog. De budgettaire situatie van België is te belabberd om op dat vlak nog langer te blijven fluiten in het donker.

Het besef dat die oude trukendoos leeg is, sijpelt hier en daar toch door. We horen nu beleidsmensen zeggen dat niet iedereen zal kunnen geholpen worden. De Franse president Macron situeert de vette jaren achter ons en prompt begint het in Brussel te druppelen. Premier De Croo echode hem na door vijf tot tien moeilijke winters te voorspellen.

Het is goed dat beleidvoerders slecht nieuws durven brengen, als er slecht nieuws is. De premier had beter vroeger de alarmklok geluid en realisme gepredikt, zeker in het energiebeleid waar zijn regering een bijzonder zwak parcours rijdt.

Indien we De Croo in zijn donkere voorspelling volgen en niet steggelen over een winter meer of minder, gaat het over een boodschap die we toch best even in de volle betekenis laten doordringen. In een aanstaande koude winter (de volgende bijvoorbeeld) zal in ons land een aanzienlijk aantal gezinnen in de huiskamer rillen van de kou terwijl er amper eten op tafel komt.

De staatskas is leeg en zonder lagere basisprijzen gaan we naar een dreun met een omvang van 10% van ons nationaal product. Wat rest bij die combinatie behalve de handen machteloos in de lucht steken tot de redding van de EU komt of de burgers met kluitjes in het riet sturen? Jawel, het kerntakendebat ernstig voeren.

Met een overheidsbeslag van 55 procent en een Vivaldi-begrotingstekort van 28 miljard gaat er wel degelijk gigantisch veel geld rond via de overheid. Als er dan geen middelen zijn om iedereen door de winter te krijgen, dan is dat omdat het geld voor andere dingen wordt uitgegeven. Het spreekt bij deze acute nood toch voor zich om de besteding van elke van de vele centen die de overheid verdeelt terug op het nut te beoordelen. Waarschuwen voor vijf tot tien jaren met moeilijke winters en tegelijkertijd overheidsgeld besteden aan minder precaire zaken heet schuldig verzuim.

De politiek kan niet toveren en wie overspannen beloftes lanceert, zal daarna alleen maar meer teleurstelling oogsten maar de politiek beslist wel waarvoor de overheid haar ruime inkomsten wel en waarvoor ze die niet inzet. Het kerntakendebat stelt ons ook voor delicate keuzes maar hoort door de energiecrisis bovenaan de agenda. Vreemd dan toch dat het daarover amper of niet gaat.

Deze opinie verscheen op Facebook op 2 september 2022.