Turkije na de coup, enkele voorspellingen

Ik wil het in deze bijdrage niet over de daders achter de mislukte staatsgreep in Turkije hebben. Wat ook hun motivatie was, die kan nooit verantwoorden dat een gekozen regering gewapenderhand omver wordt geworpen, laat staan dat onschuldige mensen daarbij om het leven komen. 

Of het Erdogan zelf was die de putsch in gang zette of getipt was om alsnog gebruik te maken van de merkwaardige spelruimte die de putschisten lieten om zijn propagandamachine in gang te zetten, interesseert me ook niet. Als het een kemalistisch kern van militairen was die aan de touwtjes trok, bewezen die alleen maar voor de zoveelste keer dat de tijdsgeest hen achterhaald heeft. En als het de aanhangers van Gülen waren, dan moeten ze niet rekenen op mijn medelijden. Hun verstandshuwelijk (lees: monsterverbond) met Erdogan om het land te desecularisen gaat vele jaren terug. Dat het nu op een vechtscheiding uitdraait is niet mijn zorg. De Gülen-beweging is medeverantwoordelijk voor het Turkse probleem. Nu zijn ze zelfs geen deel meer van de oplossing.

De echte slachtoffers zijn mijn familie en vrienden in Turkije. Het zijn die mensen die mij vrijdagavond eerst verbaasde berichten stuurden over wat ze op TV of met eigen ogen te zien kregen op straat. Tanks, pantserwagens, groepjes soldaten die de bevolking aanmaanden naar huis te gaan. Daarna kwamen de overvliegende helikopters en de over Istanbul en Ankara scherende F-16’s die ruiten deden springen, kinderen uit hun slaap haalden en iedereen de stuipen op het lijf joegen. Plots leek het westen van het land op de Koerdische gebieden in het zuidoosten.

Evenmin waren ze gediend toen hun GSM’s vrijdagavond simultaan begonnen te piepen met de boodschap de straat op te gaan om het vaderland te redden. Ze hebben veel voor hun vaderland over, maar niet op commando van een staatsleider die hen al enkele jaren het gevoel geeft dat ze er niet thuishoren. De minaretten waren toen al een tijdje aan hun tegenoffensief begonnen, en wat ze daar te horen kregen, bezorgde velen kippenvel.  Het gebed dat klonk, was er één dat opriep tot de jihad, en sommige muezzins lardeerden hun boodschappen met lofzangen voor de president. Iets later zagen ze de aanhang van Erdogan onder hun venster voorbij trekken, in een mengeling van strijdvaardigheid en religiositeit. Ze kwamen op voor de democratie, maar ook voor de islam, zoals de president hen gevraagd had.

De mensen die echt op ons medelijden en onze steun moeten kunnen rekenen, zijn zij die Erdogan weg willen, geen boodschap hebben aan machtspelletjes binnen de politieke islam in het land, noch aan roekeloze avonturen van legerleiders, laat staan aan islamisten die de handen vrij hebben om de straten en pleinen te bezetten.

Enkele uren later was de democratie gered, dus die kon meteen aan de kant. Al wat over bleef was het islamisme. Die had zich prominent gemanifesteerd in spreekkoren, aan de café’s waar bebaarde mannen intimiderende bezoekjes aflegden, aan de vrouwen die te horen kregen dat ze verkracht zouden worden wegens hun uitdagende kledij. 

Niemand, toch niemand die ik ken, zat te wachten op een staatsgreep in Turkije. Smileys zag ik niet in die sms’jes of whatapp-berichten, enkel vraagtekens.De mensen die echt op ons medelijden en onze steun moeten kunnen rekenen, zijn zij die Erdogan weg willen, geen boodschap hebben aan machtspelletjes binnen de politieke islam in het land, noch aan roekeloze avonturen van legerleiders, laat staan aan islamisten die de handen vrij hebben om de straten en pleinen te bezetten. Met hoeveel zijn die? Minder dan je zou hopen.

Onder vrienden heb ik de reputatie Turkije goed te lezen. Sinds 2010 heb ik in Vlaanderen tientallen voordrachten gegeven onder de titel ‘Turkije, weg van Europa?’. Af en toe moest ik die voordracht updaten, maar de laatste slide bleef altijd dezelfde: Erdogan zou de geschiedenis ingaan als de slechtste premier / president uit de Turkse geschiedenis. Ook waarschuwde ik steevast voor Erdogans 5de colonne in Europa. Mijn meest sinistere voorspelling deed ik op 4 juni 2015. Vrienden trakteerde me op een drankje om te vieren dat de AKP verkiezingen had verloren, maar ik waarschuwde dat Erdogan chaos zou creëren om die nederlaag recht te trekken. En zo geschiedde.

Daarom wil ik hier opnieuw enkele voorspellingen doen:

• te verwachten in 2016: het proces tegen de coupplegers zal zo opgezet worden om het zoveel mogelijk te doen lijken op het proces dat in 1960 tegen de toenmalige premier Menderes gevoerd werd, maar dan omgekeerd: militairen op de beklaagdenbank, de regering als aanklager.
• er zal onderzocht worden of het proces kan doorgaan op 1 van de Prinseneilanden voor Istanbul, waar ook het proces in 1960 plaats vond, maar om logistieke redenen lukt dit niet
• de (heringevoerde) doodstraf wordt uitgesproken, maar de president zal genade schenken en de veroordeelden tot levenslang veroordelen
• na het zomerreces 2016: start van een rush door Turken op vreemde paspoorten (Chili, Uruguay en de Domenicaanse Republiek zullen de populairste blijken)
• ook nog in 2016: straatgeweld met oppositiegroepen, al dan niet uitgelokt, zal finaal leiden tot grootschalige gentrification in de Turkse binnensteden. Ondernemers die de regering steunen krijgen de heropbouwprojecten toegeschoven
• ook nog dit jaar: nieuwe verkiezingen nadat tientallen Koerdische politici hun onschendbaarheid en politieke rechten verliezen. De AKP wint, maar haalt opnieuw niet de vereiste 2/3-meerderheid om een referendum voor een presidentieel systeem in te voeren
• begin 2017: de EU opent een nieuw hoofdstuk in de onderhandelingen met Turkije (ja, u leest dit goed)
• januari 2017: het aantal accreditaties voor buitenlandse journalisten in Turkije wordt gelimiteerd
• voorjaar 2017: de Turkse nationale ploeg zingt voor het eerst de aangepaste tekst van het volkslied
• 29 mei 2017: Erdogan heropent de Aya Sofia als een moskee (nu is het een museum)
• eind 2017: op het Taksimplein in Istanbul wordt een shoppingmall annex moskee gebouwd. Elke vrijdag wordt het plein vrijgehouden voor een massagebed. 
• 2019: Turkije is nog steeds lid van de NATO en nog steeds kandidaat-lidstaat van de EU
• 2023: ik geef nog steeds, maar eigenlijk tegen mijn zin, voordrachten over Turkije. De laatste slide is nog steeds hetzelfde. 

Dirk Vermeiren is parlementair medewerker van Manuela Van Werde, en werkte tussen 2002 en 2014 als Turkije-correspondent voor Vlaamse en Nederlandse media in Istanbul.

Hier geplaatst op 19 juli 2017.

Foto: Dirk Vermeiren 

TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.