Quatorze juillet

Quatorze juillet

De Franse nationale feestdag verwijst naar een symbolisch hoogtepunt uit de als Franse Revolutie bekend staande periode die men graag formeel laat starten met de bestorming van de Bastille, de imponerende burcht-gevangenis van Parijs.

Als antirevolutionair vind ik 14 juli een bijzonder interessant moment in een razend boeiende periode maar absoluut geen na te volgen voorbeeld. Revoluties leiden meestal tot geweld, vervolgens tot het verorberen van de eigen kinderen om er op te eindigen dat de oude meesters getooid in nieuw tenue weer aan het roer verschijnen dan wel dat een aansluitende succesrijke contrarevolutie de cirkel sluit.

De schermutselingen op 14 juli 1789 illustreren dat treffend. Er vielen een honderdtal dodelijke slachtoffers - 98 aanvallers en 1 verdediger - maar ook Bernard-René Jourdan, markies de Launay zou het niet lang navertellen.

Hij stond als gouverneur in voor de verdediging van het fort. Bij zijn verdiensten daartoe past het predicaat bescheiden. Het meest overtuigende deel in Bernard-René’s CV bestond er in zoon te zijn van papa Jourdan, de vorige gouverneur van de Bastille, waar Bernard-René 49 jaar eerder het levenslicht zag. Op die 14e, de eerste keer in zijn leven dat hij echt eens stevig moest aanpakken, klungelde Bernard-René er zodanig op los dat zijn Bastille ‘viel’.

De muitende opstandelingen - of waren het opstandige muiters? - sleurden hem door de Parijse straten, bespuwden en schopten de falende gouverneur tot hij de onhandige inval kreeg bakker Desnot - niet op zijn Vlaams uit te spreken graag - tussen de benen te trappen. In zijn mannelijkheid getroffen, ruilde Desnot voor de gelegenheid zijn bakkersvaardigheden passend in voor die van de slagerij en scheidde, talentrijk het beenhouwersmes hanterend, Bernard-René’s hoofd deskundig van de rest van diens corpus wat zoals verwacht mag worden diens overlijden zeer bespoedigde en de kans dat hij de gebeurtenissen aan de kleinkinderen zou doorvertellen tot nul reduceerde.

De val van de Bastille, het gehate symbool van de koninklijke onderdrukking, zou een even magere als teleurstellende menselijke buit opleveren. Hopend een leger onfortuinlijke slachtoffers van de royale repressie in vrijheid te kunnen stellen, troffen de invallers in de ingewanden van het afschrikwekkende bouwwerk slechts zeven resterende gevangenen aan. Een tiental dagen eerder was de bekendste verplaatst naar een andere instelling. Betrokkene, markies de Sade, had nochtans met zekerheid volgaarne de gebeurtenissen rond zijn ranggenoot de Launay toegeschouwd. Dat genoegen bleef hem echter ontzegd door de eerdere transfer, wat de wereldliteratuur ongetwijfeld een beeldende beschrijving van het tafereel heeft gekost.

De zeven bevrijde gevangenen bleken vier valsemunters, gespecialiseerd in het uitschrijven van creatieve wisselbrieven, twee zwakzinnigen en een incestueuze graaf. De zegevierende opstandelingen voerden hen in ietwat kunstmatig opgefokte triomf door de Parijse straten, hen zodoende een kort hoogtepunt in hun niet zo glansrijk bestaan gunnend.

De twee zwakzinnigen werden zowat meteen terug opgesloten, zowaar in de instelling waar de Sade naartoe gebracht was. Het gerecht vatte de valsemunters snel weer bij de kraag, waarna ze hun verdiende loon mochten uitzitten in een andere gevangenis want de Bastille was intussen gesloten wegens grondige verbouwingswerken. In november werd de voorlaatste van de laatste steen gescheiden en restte van de Bastille alleen nog prenten, schilderijen, overleveringen en verhaaltjes als dit.

Camille Desmoulins, een meestdeels werkloze advocaat, de Lionel Hutz van het Parijs van 1789 als het ware, stond naar eigen zeggen aan de wieg van de hierboven navertelde feiten omdat hij op 12 juli, al dan niet in benevelde toestand, op een cafétafel ‘aux armes’ had uitgeroepen. Nuttig aan te stippen dat deze aanstoker van de omwenteling geen volle vijf jaar later het hoofd verloor onder het meest succesvolle apparaat van de revolutie: de guillotine.

Eigen kinderen opvreten, ik wees al op die kenmerkende hoedanigheid van revoluties, zoals ook ontdekt door ervaringsdeskundige Georges Danton aan de vooravond van zijn opgelegde afspraak, samen met Desmoulins trouwens, met het bijzonder accurate, naar dr. Guillotin genoemde slagmes.

 

Tekst geplaatst op mijn FB-pagina op 14 juli 2019.

Foto: de Bastille zoals die eruit zou zien in het hedendaagse Parijs.