Op Moldavië-tocht

Wat moet een mens in dat godvergeten land? Zeker godvergeten van bij ons beschouwd, zoals wij voor de meeste Moldaviërs in een godvergeten gat wonen. Kortom, stevige banden bestaan er niet tussen hier en daar.

Moldavië bezet de droeve laatste plaats in de Europese welvaartslijst. Bovendien beweert Wikipedia dat het het minst van alle Europese landen door toeristen wordt bezocht.

Het land ligt tussen Roemenië en… Oekraïne, in het zuidoostelijke punt op amper 60 km van Odessa. Dan komt de oorlog inderdaad zeer dicht bij.

Moldavië was tot de val van het communisme deel van de USSR, alle inwoners verstaan Russisch, ruim 10% spreken het als moedertaal.

Als ik daar aan toevoeg dat het oostelijke Transnistrië zich in de jaren ‘90 afscheurde kan je beginnen vermoeden dat we in een Kuifje-album zijn beland en vermeld dat een bankfraude in 2013 het land 1 miljard dollar kostte, te weten 1/8e van het bbp van het land, lijkt het stilaan meer op de diepste cirkel van Dantes hel. Corruptie vormt in dit land een hardnekkige nationale sport.

Meer moet je niet weten om te beseffen dat ze daar serieus geklemd zitten tussen Rusland en de EU (waar Roemenië deel van uitmaakt, het land waarmee ze de taal delen en veel historische en culturele banden - volgens niet weinigen is de grensstreep tussen beide volkomen kunstmatig).

In 2024 eindigde het referendum over de vraag of het land lid moet worden van de EU op een ‘ja’ maar met een flinterdunne meerderheid van 50,35%. De EU-gezinde kandidate wist in datzelfde jaar de presidentsverkiezingen te winnen en de onderhandelingen tot toetreding lopen.

Vanwaar nu die tocht naar die Europese uithoek?

Vorige zondag vonden er parlementsverkiezingen plaats en naargelang de dobbelsteen zou rollen kon de nieuwe regering de banden met de EU mogelijk definitief vastschroeven dan wel het vizier weer op Rusland richten.

Dat laatste zou voor Rusland een geweldige propaganda-opsteker betekenen en voor de EU en Oekraïne evenveel gezichtsverlies. De Russische invloed zou dan serieus versterkt worden, tot aan de zuidelijke EU-grens.

Er was dus veel meer in het geding dan de vraag wie de sleutel van het regeringsgebouw aan de Bulevardul Stefan cel Mare si Sfint in handen krijgt. Het geopolitieke evenwicht in het geteisterde Avondland stond op het spel.

Talloze journalisten trokken naar het eerder amper opgemerkte Moldavië, enkele dagen het politieke centrum van Europa.

De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) stuurt bij verkiezingen waarnemers en deze keer was dat nog meer van belang dan doorgaans. De dagen voor en de dag van de verkiezing strijken ruim honderd parlementairen uit Europese landen, de Verenigde Staten en nog een handvol aangesloten naties neer en hoe dat verloopt (en dit keer verliep), daarover heb ik het graag in deel II.

Het was voorbij middernacht toen we in Chisinau landden en dus zagen we weinig van de hoofdstad. De kennismaking moest nog een nacht wachten.

Maar laat ik dit al zeggen: wie er enkele dagen wil neerstrijken als toerist zal het zich niet beklagen (en het vormt - toch zeker nog even - tenminste een originele bestemming).

U, die de vorige bijdrage las, kent nu voldoende Moldavië en over de inzet van de verkiezingen om mee te zijn.

Vrijdag en zaterdag werden we, samen met ruim honderd parlementsleden uit een veertigtal landen, ingewijd in de Moldavische verkiezingsgeheimen, met reglementen, procedures, voorgeschiedenis en campagne-verloop. De van toepassing zijnde wetgeving verandert voortdurend om de systeem kogelvast te maken maar dat schept wel een labiele situatie voor wie wil kandideren.

De zetelende meerderheid, de Pas-partij, bezette op 101 zetels 63 zitjes waarmee ze op een stevige meerderheid kon bogen. De grootste uitdager heet Patriottisch Blok, een coalitie van vier partijen waaronder de socialisten en communisten en die haar Russischgezindheid vertaalt als: goede relaties uitbouwen met alle landen.

De steenrijke voorzitter van de kleinste partij die in het uittredend parlement zat, werd veroordeeld voor fraude, wist uit het land te ontsnappen terwijl zijn partij als ongrondwettelijk werd geschrapt van de tabellen. Deze oppositiepartij noemt zich uitgesproken Russisch-gezind maar kon dus niet meer deelnemen vorige zondag.

Een nieuwe formatie, de Alternatieven rond de burgemeester van Chisinau, manifesteerde zich als pro-Europees maar kreeg het verwijt van de Pas-partij vol te zitten met Russisch-gezinden die aanhangers van een westerse koers valselijk probeert te lokken om na de verkiezing de oosterse kaart te trekken.

Kan u nog volgen? Neen. Dan zwijg ik over de talloze andere lijsten die zich aandienen. Wees overigens gerust, u bent niet de enige voor wie het wat verwarrend oogt.

Peilingen voorspelden, gemiddeld, dat Pas de grootste zou blijven maar mogelijk de meerderheid kon verliezen. De verschillende peilingen gaven weliswaar sterk uiteenlopende voorspellingen, volgens onze tolk naargelang wie de peiling bestelde en betaalde.

We wonen een vragensessie bij met de voornaamste partijen. Veel inhoud komt daar niet aan bod, wederzijdse verwijten des te meer. De ene betoogt dat de andere fraudeert en corrupt is, bovendien onder buitenlandse invloed staat, de andere beweert zowat hetzelfde over die ene.

Na alle infosessies nemen we wat tijd om de sfeer in hoofdstad op te snuiven vooraleer die te verruilen voor de regio waar wij geposteerd werden.

Op de brede hoofdweg staan tentjes opgesteld van de voornaamste partijen. Militanten delen folders uit aan wie ze wil aanpakken maar het publiek blijft er eerder onbewogen bij. Er valt dus weinig te snuiven in het straatbeeld want van enige verkiezingskoorts was in Chisinau verder niets te merken. Campagnes, zo vertelden ze ons eerder, worden via de televisie en, vooral, de digitale weg gevoerd.

Het gaat er in de heerlijke herfstzon wel levendig aan toe in de hoofdstad. In een van de mooie parken zijn we getuige van een openlucht danspartij waar oudere maar kwieke Chisinauers de stramheid uit de beentjes swingen. Ik onthou me van deelname maar laat niet na om te doen wat ik in een vreemde plaats altijd probeer, te weten even het plaatselijke kerkhof bezoeken. Daar tref ik evenwel weinig kiezers aan.

Lalova ligt 99 kilometer verder maar daarvoor moeten we met de auto toch ruim anderhalf uur rekenen. Het licht golvend landschap verraadt dat dit een landbouwland is.

Een stuk steile grindweg brengt ons bij de uitvalsbasis. Vanuit het gezellige, gastvrije, lekkere lokale kost serverende maar niet buitenmate luxueuze hotel zien we aan de overzijde van de Dnjestr-rivier het afgescheurde, door niemand erkende Transnistrië liggen. Zo’n vijftienhonderd Russische soldaten houden het rebelse regime daar in het zadel. Toch wel een vreemd gevoel om naar een land te kijken dat niet bestaat.

‘Ons’ dorpje Lalova roept de geest van het reeds lang verdwenen dorpsleven op. ‘Wij heren van Zichem’ speelde zich af tegen een modernere achtergrond. Bij de avondwandeling stuiten we in de onverharde dorpsstraat op luid kakelende ganzen - kakelen ganzen? - die de sfeer treffend tekenen. Achterdochtige ogen kijken ons aan vanuit de tuintjes waar groenten geteeld worden en de barbeque heerlijk geurde.

Morgen bezoeken we in die regio rond het stadje Rezina een dozijn kiesbureaus samen met onze toegewezen compagnon. De blonde Zweed John is een jonge volksvertegenwoordiger die, ik druk me zacht uit, flamboyant oogt. Gelige vest, blauwe das, keurige snor, dwars krulhaar, kettingrokend, weinig klokvast maar vooral, erg sympathiek; daarmee teken ik hem wel. Zijn extravagante uitdossing verklaart wellicht de verbaasde dorpsogen, redeneer ik om mezelf uit de wind te zetten.

Een tolk zal ons op maandagochtend vroeg vervoegen want de bureaus openen om zeven uur. Mijn wekker staat op 6:20. De Moldavische democratie is een korte nacht waard.

De dag zelf? Daarover leest u in de volgende bijdrage.

In het dorpje waar we gekazerneerd lagen - dat met de gaggelende ganzen - zouden we het kiesbureau om 7 uur mee openen. Dat lukte… net niet. Mijn wekker, gezet om 6:20u dus, deed zijn werk maar ik zat wel alleen aan de ontbijttafel. De eerste afspraak liep dus mis maar daarmee hadden we de obligate fout ook meteen achter de rug.

We vonden het opmerkelijk geen adressen te vinden bij de kiesbureau’s op ons afwerklijstje. Naam van het dorp en daarachter (in het Moldavisch, wat dus zowat hetzelfde is als Roemeens) ‘cultureel centrum’ of ‘school’ of ‘bibliotheek’ of zoiets.

In ‘ons’ dorp wisten we dat cultureel centrum dan ook niet meteen te vinden. Een schreeuwlelijke betonconstructie die je via de weg niet kon bereiken, bleek als zodanig dienst te doen. Daarmee was de sfeer gezet voor deze lange dag. Uit het communistische verleden stamden de culturele centra, gemeenschapshuizen in elk dorpje maar ze concurreerden met elkaar in banaliteit. Stond er een boekenschap, dan kreeg het gebouw de titel bibliotheek. In één kiesstation lagen de boeken zelfs op een hoop gesmeten in een zijkamer. Dostojevski bleek weinig dorpsbewoners te boeien. Onterecht als u het mij vraagt.

In alle bezochte kiesbureau’s, een dozijn, soms agorafobie opwekkend ruim dan weer benepen smal, maakten vrouwen de dienst uit. Hier en daar stond een man aan de deur om de binnenkomers te begeleiden maar het echte werk viel in vrouwenhanden.

Ze keken wel eens op. Stel je ook voor, zo’n vreemde club - vergeet onze opzichtige Zweed niet - met vragenlijsten die plots de rust in het gezapige kiesbureau aan de oever van de rivier komen verstoren. We voelden ons soms als bekeken bekijkers.

Het dient evenwel gezegd, de computers werkten, op de stembus stond een camera gericht om te controleren of er niet gefoefeld werd, de identiteitskaarten werden keurig vergeleken met de kieslijst, de misschien net iets te smalle stem’hokjes’ boden de kans om de stem geheim uit te brengen, de handtekeningen werden geplaatst waar het hoorde. Alles verliep, op onbelangrijke details na, volgens het boekje en zonder spoor van ongemak of intimidatie.

Overal zaten ook getuigen van meerdere partijen maar echt militant oogden die niet. Toen iemand op onze vraag voor welke partij ze getuige kwam spelen op haar kaartje moest kijken, fronste ik toch even de wenkbrauwen. Kent die haar eigen partij niet? De tolk legde uit: ze worden voor die klus betaald en velen vangen die centen graag, in dienst van welke partij ook. Vandaar dat ze zo vreedzaam naast elkaar zaten, velen zijn gewoon flexijobbende dorpsgenoten in plaats van elkaar voor de grote beginselen bestrijdende activisten.

Dat genoemde gebrek aan adressen werd gezellig gecompenseerd. Voor elk kiesbureau speelde een luidspreker - klemtoon op ‘luid’ - volksairtjes en toen we dat door hadden, zochten we in elk dorp gewoon op ons gehoor. De wegen tussen de dorpen liggen er doorgaans behoorlijk bij, al dient opgelet voor het paard-en-kar-verkeer.

Vele kiezers hebben hun jeugdjaren al even achter de rug en dat lijkt logisch: jongeren haasten zich als ze kunnen met bekwame spoed uit de stille, vredige maar toch vooral perspectiefarme dorpjes. In Chisinau liep meer jong volk, de dorpjes lijken uit te sterven.

In de enige stad in onze regio, Rezina, was een kiesbureau beschikbaar voor inwoners uit Transnistrië. In tegenstelling tot wat ik had verwacht, bleek de ‘grens’ tussen Moldavië en de afgescheurde ooststrook open. We wandelden de brug af tot aan de douane van Transnistrië en waagden ons zo tot op een voetstap van een diplomatiek incident.

Open grens? Normaal wel maar dit keer was er toch douanecontrole - boordpapieren tonen, uitstappen, identiteitscontrole van de inzittenden, koffer openen - waardoor er files ontstonden. Hier en daar maakte een ongeduldige Transnistriër ommekeer.

Om 21 uur sloten de kiesbureaus. Wij hadden het geluk af te sluiten in een klein bureau, opgesteld in een toneelzaal van het soort waarin onze grootouders gezellige heimatstukken kwamen genieten, waar amper een tachtigtal stemmen waren uitgebracht.

De telling gebeurde nauwkeurig en correct. Twee stembiljetten - men stempelt op de partij of lijst van voorkeur, stemmen op personen kan niet - werden, terecht overigens, ongeldig verklaard maar vooraleer één daarvan op het stapeltje ‘afgekeurd’ lag, volgde een minutenlange, gedreven discussie tussen de tellers. Zo ernstig namen ze hun taak op, ook voor één biljet.

Ze vroegen mij hun proces verbaal na te tellen en toen ik de duim goedkeurend opstak omdat alle ingevulde cijfers klopten, schudde de secretaresse me opgelucht en trots de hand. Ze had de klus perfect geklaard want die vreemde Europeaan naast die nog vreemdere Europeaan had het bevestigd. Ze lachte breeduit. Een jonge kerel, die zijn er dus ook, tikte de resultaten in de computer en die gingen zo rechtstreeks naar het centrale kiesbureau. De voorzitster van het kiesbureau vergastte ons bij het vertrek op een gedicht, onze tolk zodoende voor ernstige problemen plaatsend want die wist amper raad met de Moldavische rijmpjes. Dat ze ons een gelukkig leven toewenste, dat konden we alleszins begrijpen. Antwoorden met ‘Jantje zag eens pruimen hangen’ leek ons ongepast dus namen we afscheid van de sympathieke lokale stembiljettentellersclub met een diepe buiging.

Op een handige webstek konden we, weer ‘thuis’ in ons hotel, de uitslagen online volgen terwijl we onze formulieren doorstuurden naar het OVSE-centrale. Tegen een uur of drie ‘s nachts was de officiële uitslag bekend, de zowat driehonderd kiesbureaus voor de diaspora in andere landen incluis.

De dag telde 21 uren in de bres, dus die raki’s achteraf hadden we wel verdiend.

De Pas-partij behaalde nipt een stemmeerderheid van 50,2% en een zetelmeerderheid van 55 op 101, een klein verlies maar voldoende om het pro-Europese regeringsbeleid voort te zetten.

De hamvraag: verliepen de verkiezingen correct? Die delicate kwestie bekijk ik maandag in de slotaflevering.

Foto: Het weinig fraaie regeringsgebouw laat duidelijk zien waar de uittredende regering heen wil. Ik meet me de air aan van ‘de strenge maar neutrale waarnemer’.

Facebook, 2 oktober 2025