Nationalisme als remedie tegen nationalisme

De naam Jonathan Holslag doet in ruime kringen wellicht geen grote bellen rinkelen, maar wie het debat over internationale politiek in Vlaanderen een beetje volgt, moet hem zeker al opgemerkt hebben. Vandaag ligt zijn boek ‘De Kracht van het Paradijs. Hoe Europa kan overleven in de Aziatische eeuw’ in de winkel. Ik voorspel dat het niet lang zal duren voor het op mijn leestafel komt, want Holslag laat doorgaans een boeiend geluid horen. (Of het boek daarna snel van die al maar groeiende stapel komt, is een andere kwestie die met het concrete boek zelf weinig te maken heeft.)

De gratiskrant Metro maakte maandag (24 februari) een pagina vrij om Holslag en zijn nieuwste werk voor te stellen. ‘Europa heeft een nieuwe beschaving nodig’, leert de titel. Het vette citaat dat de lezer lekker moet maken voor het interview zegt: ‘Nationalisme wordt het grootste probleem van de komende decennia.’ Niet de klimaatwijziging, niet het neoliberalisme, niet de steeds maar verdere groei van het overheidsbeslag, niet de bevolkingsgroei noch grootschaligheid, neen het nationalisme bedreigt onze toekomst.

Holslag wordt onder meer als volgt aangehaald in het vraaggesprek: ‘Nationalisme wordt wellicht het grootste probleem van de komende decennia in Europa en de wereld. In tijden van onzekerheid is er een natuurlijk reflex om een egoïstisch staatsbelang voorop te schuiven, maar Europa kan zich dat niet langer permitteren. Dan worden we er op een slinkse manier uitgespeeld door de Amerikanen, de Chinezen en de Russen. Nationalisme is dus geen optie.’

Nationalisme vindt in die redenering een voedingsbodem in ‘onzekerheid’. Voor Holslag is het geen optie, want anders ‘worden we er op een slinkse manier uitgespeeld’. Lezen we nu dat hij de mensen … onzeker maakt in de hoop hen weg te houden van de nationalistische verlokking die wortelt in onzekerheid? Het zijn ‘de’ Amerikanen, ‘de’ Chinezen en ‘de’ Russen die ons, ‘de’ Europeanen, bedreigen als we niet opletten. Het is met andere woorden in het… ‘egoïstische’ Europese ‘staatsbelang’ om daar weerwerk tegen te bieden.

Dat blijkt ook als Holslag zegt: ‘We moeten erin slagen onze macht te behouden, maar ook en vooral die macht herdefiniëren.’ Met ‘we’ en ‘onze’ wordt Europa bedoeld. Overigens ‘De voorbije eeuwen heeft Europa de toon gezet…’. En verder: ‘Nu is de tijd gekomen om daar duurzaamheid aan toe te voegen, en al die aspecten te integreren in een nieuw project.’ Holslag wil overigens ook een Europees leger.

Als we dat allemaal op een rijtje zetten dat past het voorgestelde alternatief wel heel keurig in de gangbare definities van nationalisme.

Voila, we zien in dit interview Europa gepresenteerd als gezamenlijk project met een eigen gemeenschappelijk belang tegen Amerika, China en andere Ruslanden. Europa kan gelukkig bogen op een gemeenschappelijk verleden, toen het ‘de toon zette’, en moet zich optrekken aan een gemeenschappelijk en eigen toekomstproject, ‘duurzaamheid’, waarmee ‘de rest’ van antwoord kan worden gediend. Een leger is daarbij onontbeerlijk om ‘onze’ macht in stand te houden.

Als we dat allemaal op een rijtje zetten dat past het voorgestelde alternatief wel heel keurig in de gangbare definities van nationalisme. Met andere woorden, als ik Jonathan Holslag goed heb begrepen is nationalisme wel degelijk dé optie, het Europees nationalisme dan wel, in de minder prettige,  grootschalige en imperialistische versie. Of hoe een nationalistisch project verkocht wordt als anti-nationalisme.

Ik herhaal graag – en niet ironisch bedoeld – dat Holslag een interessante stem is in het debat. Spijtig dat hij hier het kantje er wat van af rijdt.

(27 februari 2014)