Maagdenburg

De stroom aan reacties deed me denken aan een verhaal dat ik meen opgepikt te hebben in het boek ‘irrationaliteit’ van ene Stuart Sutherland. Aangezien dat boek hier zo’n slordige 60 kilometer verderop in een boekenkast staat, kan ik het niet raadplegen. Mijn geheugen moet als gids dienen. 

Sutherland wil aantonen welke grote rol irrationaliteit speelt wanneer we een oordeel vellen of een beslissing nemen. Besluit: we laten ons veel minder leiden door de rede dan we zelf denken. 

Uit zijn rijk geïllustreerde betoog kwam me naar aanleiding van de tragedie in Maagdenburg het volgende weer voor de geest. 

Een testgroep, voor de helft bestaande uit voor- en de andere helft uit tegenstanders van de doodstraf, wordt ingedeeld in twee groepen, waarvan de ene literatuur te verwerken krijgt die aantoont dat de doodstraf zinvol is, de andere dat het juist geen baat heeft of zelfs negatief werkt. Zo krijgen we dus vier groepen: voorstanders van de doodstraf die bevestigende teksten lezen, voorstanders die geconfronteerd worden met tegenargumenten en hetzelfde bij de tegenstanders, een helft met pro-artikels, een helft met contra. 

Wat rolde uit die test? Haast iedereen kwam er sterker overtuigd van het eigen gelijk uit. Wie ondersteunende literatuur las, zag zich bevestigd, wie met tegenargumenten werd geconfronteerd… eveneens. 

Scrol door de commentaren op sociale media over Maagdenburg en stel vast hoe dat experiment de spijker op de kop treft. 

Wie de wereld bekijkt vanuit de vaste overtuiging dat er een groot islamgevaar dreigt én dat moslims op de bescherming van ‘de elite’ kunnen rekenen, zag die vrees in Maagdenburg bevestigd. Wie door het leven gaat met het idee dat moslims de schuld krijgen van alles en nog wat tengevolge van bewust gevoede islamofobe vooroordelen, is daar na de commentarenregen nog meer van overtuigd geraakt. 

Het gemak waarmee velen menen een gedegen oordeel te kunnen vellen, waarbij een half goed klinkend (pseudo-)argument blijkt te volstaan, beangstigt toch wel. De waarden van de Verlichting blijken broos, ook bij wie beweert ze te koesteren. 

Het blijft een interessante maar ook weinig opbeurende vaststelling: de gebeurtenissen in Maagdenburg lijken de opinies van zowat iedereen bevestigd te hebben. Bij alle honden van Pavlov liep het speeksel uit de bek. 

Zo komen we uit bij die oude waarheid: een gebeurtenis wordt bij voorkeur in het eigen, vertrouwde sjabloon gedrukt zodat we zelfvoldaan kunnen uitroepen: ‘Zie je wel, ik had altijd al gelijk’. 

De mens zit vooral erg simpel in elkaar. Die ambieert één ding vóór al het andere: gelijk krijgen.

Noot: Wat bij dat alles ook opmerkelijk is? Dat de irrationaliteit het zo belangrijk lijkt te vinden om de indruk te wekken een strikt rationele weg te bewandelen.

Facebook, 23 december 2024