"Erdogan wil chaos creëren in Turkije om de verkiezingen uit te stellen"

De vraag is evenwel of het daadwerkelijk tot verkiezingen zal komen. De gemoederen lopen in Turkije immers op, het geweld tussen Turken en Koerden kent een hoogtepunt, een burgeroorlog lonkt volgens sommigen. De Federatie Koerden in Nederland (Fedkom) nodigde HDP co-voorzitter Selahatin Demirtas uit op 29 augustus om over de huidige toestand te spreken. Ik had een gesprek met hem.

Sinds 2014 mogen ook Turken in het buitenland stemmen. De politieke partijen in Turkije voeren daarom ook verkiezingscampagnes in België, Nederland en Duitsland. We herinneren ons bijvoorbeeld nog de beelden van de Turkse president Erdogan in een bomvolle Ethias arena in Hasselt. Met nieuwe verkiezingen voor de deur bezocht de co-voorzitter van de HDP, Demirtas, eind augustus Nederland om de campagne te starten. Volgens Demirtas hebben de vrijwilligers van de HDP in Europa al verkiezingskoorts en zijn ze vol energie om op campagne te trekken.

Voor Demirtas het podium beklom om zijn achterban toe te spreken, gaf hij een persconferentie waarop ik samen met oud-VRT correspondent en Turkije expert Dirk Vermeiren aanwezig was. Demirtas zegt niet verbaasd te zijn over het uitroepen van nieuwe verkiezingen. Nadat bekend werd dat de HDP 13% haalde was het hem onmiddellijk duidelijk dat de zittende president Erdogan deze resultaten niet zou accepteren. Volgens Demirtas wil Erdogan, dictatorgewijs, met zijn AK-partij elke vorm van oppositie volledig monddood maken. Alleen regeren, zoals hij de afgelopen jaren heeft gedaan, is ook hoe hij de toekomst ziet. De 13% van de HDP stak hier een stok in de wielen, alleen regeren was niet meer mogelijk, er moest een coalitie gezocht worden.

Het feit dat Turkije vandaag (letterlijk) in vuur en vlam staat is iets wat door Erdogan gestimuleerd wordt volgens Demirtas, omdat het een manier is om aan de macht te kunnen blijven. Ook in Syrië en Irak hebben we dit gezien. Een dictator geraakt gehecht aan zijn stoel.

Dit verklaart de toename van onderdrukking en geweld sinds de verkiezingen van 7 juni. Na jaren van wapenstilstand laait het conflict met de PKK (de Koerdische Arbeiderspartij, een Koerdische militante organisatie) weer op, van onderhandelen is geen sprake meer. Ook persvrijheid is slechts een woord in het woordenboek; de rechterlijke macht wordt onder druk gezet vanuit het presidentieel paleis en het parlement omzeild. Zelfs eerste minister Davotuglu en zijn AKP regering worden genegeerd door de ene man die het voor het zeggen heeft: Recep Tayip Erdogan. Elke dag vallen er in Turkije doden in zijn strijd om de macht.

Demirtas ziet de HDP als de enige kracht in Turkije die deze de facto dictatuur kan stoppen

Demirtas ziet de HDP als de enige kracht in Turkije die deze de facto dictatuur kan stoppen. Die democratische coalitiepartij is net als de culturele en etnische realiteit opgebouwd uit Koerden en andere groepen. De HDP pleit dan ook voor een pluralistische democratie. De co-voorzitter is niet bang voor de nieuwe verkiezingen. Een worstelaar wil niet twee keer op een rij verliezen volgens hem. Bij nieuw verlies hoopt Demirtas dat Erdogan een stap opzij zal zetten.

Ondertussen roepen verschillende regio’s en gemeenten in het Zuid–Oosten van Turkije hun autonomie uit. De onvrede over de Turkse regering van chaos en vernieling is duidelijk groot. Hoe verzoent u het idee van autonome regio’s met de verkondiging dat de HDP een partij is voor alle Turken?

Mijn partij wil autonomie voor Koerden én Turken. Een gedecentraliseerde staat is een beter en juister alternatief voor Turkije dan het huidige presidentiële systeem. Er leven miljoenen Koerden in Turkije, in aantal zelfs meer dan het bevolkingsaantal van sommige Europese landen, maar de Koerden hebben geen enkel recht in Turkije. Daar is een oplossing voor nodig. Of je moet de Koerden een staat geven of je moet praten over federaties, autonomie, statenstructuren, etc. De HDP ziet autonomie als beste samenlevingssysteem. Dat is ook een heel democratisch en modern model.

Er was een staakt-het-vuren afgesproken tussen de Turkse staat en de PKK naar aanloop van de jongste verkiezingen. Desondanks waren er toch aanvallen op de HDP. Nu is de situatie volledig geëscaleerd. Gelooft u dat er een stembusgang georganiseerd kan worden in deze context?

Ik denk dat indien het geweld blijft aanhouden of zelfs verergerd, er geen verkiezingen kunnen plaats vinden. Indien er in de huidige sfeer toch verkiezingen worden gehouden kunnen we sowieso niet spreken over een veilige stembusgang. We zitten hier in een verkiezingsproces waar één man, Erdogan, op vrijwel de hele staat beslag heeft gelegd. In die context kan je niet verwachten of denken dat er eerlijke democratische verkiezingen kunnen plaatsvinden. Maar de HDP gelooft in zijn eigen kracht en de wil van het volk. Onze kiezers zijn gedisciplineerde, georganiseerde en plichtsbewuste mensen. Ze zullen er dan ook alles aan doen om de verkiezingen, indien ze doorgaan,  eerlijk te laten verlopen. De opzet van Erdogan is duidelijk, hij wil de chaos creëren om zo de verkiezingen te kunnen uitstellen. Indien dit niet lukt ziet hij het stemmen het liefst in een onveilige sfeer doorgaan zodat zoveel mogelijk mensen thuis blijven. Een lage opkomst maakte het gemakkelijker voor de AKP om te frauderen en als grootste partij uit de bus te komen. Dan is de weg opnieuw vrij voor een één-partij regering.

U had een oproep gedaan aan de PKK en de Turkse staat om de wapens weer neer te leggen. De KCK (Koma Civakên Kurdistan, Unie van Koerdische gemeenschappen, een koepelorganisatie van Koerdische verenigingen) heeft deze oproep beantwoord met de vraag wat de HDP tot vandaag verwezenlijkt heeft. Wat is uw antwoord?

De HDP heeft door het aantal stemmen die ze heeft gekregen van het volk een zekere zelfzekerheid gekregen. Mijn oproep was bedoeld om beide partijen terug aan de onderhandelingstafel te krijgen. Ik begrijp uit deze reactie van de KCK dat zij zich afvragen wat de politiek heeft verwezenlijkt om de Koerdische kwestie op te lossen zonder te grijpen naar wapens. Ze bedoelen niet dat de HDP onsuccesvol is. Als de politiek een oplossing vindt, zullen ze de wapens neerleggen.

Er wordt gezegd dat Turkije in een spiraal van geweld is geraakt na de moord op twee politieagenten door de PKK in Ceylanpinar. Laat de PKK zich meeslepen in een spel van het Turkse leger?

Tijdens de 2,5 jarige periode van de wapenstilstand zijn er 375 mensen vermoord. De Koerden hebben altijd mensenlevens verloren. Er vielen doden naar aanleiding van de protesten tegen de houding van de Turkse regering inzake Kobani en ook tijdens de Gezi protesten vielen er doden, net zoals in Suruc en Roboski. Allemaal in een periode van staakt-het-vuren. De PKK heeft hier nooit op gereageerd met geweld. Na onze overwinning op 7 juni werd het door de omstandigheden wel duidelijk dat de wapenstilstand zou stoppen. De AKP heeft zich hier ook op voorbereid.

De zogenaamde veiligheidswet is hier een duidelijk voorbeeld van. Dankzij deze wet kunnen protestacties of betogingen tegen de oorlog die nu aan de gang is hard aangepakt worden. De HDP heeft de goedkeuring van deze wet met hand en tand proberen tegenhouden. Het invoeren van deze ‘veiligheidswet’ is een indicatie dat Erdogan gekozen heeft voor oorlog. Je moet dit ook in het juiste kader zien. De onderhandelingen tussen de Turkse staat en de PKK waren toen nog bezig. De PKK had de intentie om de wapens neer te leggen en wachtte op een amnestiewet toen deze wet erdoor kwam. Daarom is het fout om de moord op de twee politieagenten in Ceylanpinar te zien als het begin van de oorlog.

Deze periode kan volgens sommigen vergeleken worden met de jaren tachtig in Turkije. Deze periode stond in het teken van verschillende staatsgrepen. Is dit opnieuw mogelijk?

Het mechanisme dat een staatsgreep mogelijk maakt bestaat nog steeds in Turkije. Op dit moment is er eigenlijk al een staatsgreep gebeurd. Erdogan heeft beslag gelegd op de verkiezingsresultaten, hij negeert de wil van het parlement en hij heeft in het bijzonder het verkiezingsresultaat van de HDP niet erkend. Dit gebeurde in de jaren tachtig ook door het leger. De militaire junta erkende toen ook de partijen niet. Dit is de facto de situatie waar het land in zit. Het parlement kan momenteel niet samen komen en besluiten nemen, het wordt gewoon niet toegestaan door de president. Er is een oorlog gaande, we zien dagelijks body bags en wij doen er alles aan om het parlement bijeen te roepen maar als het parlement dan toch samenkomt wordt ervoor gezorgd dat het niet kan draaien. Zo hebben de volksvertegenwoordigers na de verkiezingen van 7 juni nog maar 23 uur de kans gehad om te vergaderen. Een staatsgreep houdt het opschorten van het recht en de grondwet in en daarom lijkt de huidige situatie op de jaren tachtig. Er zijn ook raakpunten met de jaren negentig. Ook nu worden er, net als toen, dorpen ontheemd en bossen in brand gestoken.

In de overgangsregering heeft de HDP twee ministers: voor Europese Aangelegenheden en Ontwikkeling. Kan de HDP een verschil maken?

Ik ben er van overtuigd dat onze twee ministers tijdens hun ambt de principes en waarden van onze partij zullen uitdragen. We weten dat er te weinig tijd is om echte prestaties neer te zetten in een overgangsregering maar onze ministers zullen in de praktijk kunnen laten zien hoe het is om minister te zijn van het volk. Het zal dan ook een aparte ervaring zijn in de relaties tussen Turkije en de Europese Unie. Uiteraard kan onze minister van Ontwikkeling tijdens deze twee maanden van overgang het land niet ineens ‘ontwikkeld’ krijgen. Hij zal wel de kans grijpen om verschillende ontwikkelingsmodellen bespreekbaar te maken in Turkije. De kiezer zal dan het verschil kunnen zien.

Jullie vorige verkiezingscampagne bestond eigenlijk uit één zin: “Wij gaan u geen president maken.” (“seni baskan yaptirmayacagiz”). Wat is nu jullie slogan?

De vorige verkiezingen moesten we Erdogan en zijn presidentieel systeem tegenhouden. Het is ons gelukt dit gevaar te stoppen. Nu is de context veranderd en gaan de verkiezingen om een regeringsdeelname. We willen nu een democratisch alternatief in het leven roepen voor het land. Daarom zullen we nu een andere slogan kiezen.

Wat zal het effect zijn van het campagnevoeren in Europa?

Bij de vorige verkiezingen hadden de stemmen in het buitenland een belangrijk effect. Onze volksvertegenwoordiger die nu minister van Europese Aangelegenheden is in de overgangsregering is toen verkozen dankzij buitenlandse stemmen. Wat belangrijker is dan het stemmenaantal is de geest van solidariteit die de Turkse kiezers in het buitenland hebben. We voelen ons gesteund door hen.

Tijdens de vorige verkiezingen kwamen u en uw partij niet veel aan bod in de Turkse nationale media. Wat zijn uw bedenkingen hierbij met de nieuwe campagne in het vooruitzicht?

De media in Turkije zijn niet vrij om te berichten wat ze willen. Ze staan onder druk van de AKP regering. Meer dan 600 mediakanalen zijn opgericht door mensen die nauwe banden hebben met de regering en negen grote kranten staan ten diensten van de AKP. Ze hebben duizenden websites en vele medewerkers op sociale media. De nationale staatszender, TRT, staat volledig onder invloed van de regering. Ook wordt er druk uitgeoefend op de weinige media die niet AKP gezind zijn. Het is dus inderdaad zo dat er geen eerlijke campagnevoering is in Turkije. Het vergt veel moed om te berichten over de HDP, maar ook deze verkiezingen zullen er weer enkele journalisten deze moed hebben om ons aan bod te laten komen. Op sociale media en in de straat hebben we veel sympathisanten en vrijwilligers die onze boodschap promoten. Ook zonder enige media aandacht voor de HDP ben ik er van overtuigd dat we een sterke score zullen neerzetten op 1 november.

Meryem Car is fractiemedewerker buitenlandse betrekkingen voor de N-VA fractie in de Kamer. Ze schreef dit artikel in eigen naam. 

Hier gepubliceerd op 14 september 2015.

Foto: Meryem en HDP co-voorzitter Demirtas 

TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.