Wereld geen dorp, dorp wel wereld?

Wereld geen dorp, dorp wel wereld?

Een youtube-trailer over een obscuur anti-islamfilmpje, gemaakt in (niet eens door) de Verenigde Staten zorgt voor zware onlusten op vele plaatsen in de hele wereld. Er vallen zowaar doden bij de rellen.

In Borgerhout worden ze dunnetjes overgedaan. Onze grootouders zouden er de korte inhoud van een slechte SF-roman in menen te ontdekken maar vandaag is het gewoon realiteit.

De reacties op de film zijn divers. Van 'Juist goed, hebben we die moslims ook eens te pakken' over 'So what, God moet z'n getal hebben' en 'Ik voel me tot in het diepst van mijn wezen beledigd' tot 'Branden zullen ze, de ongelovigen, en wel meteen' loopt duidelijk geen brug. Elk standpunt kent voor- en tegenstanders. In onze media komen echter alleen woordvoerders van beide middenstellingen aan het woord. Geen verdedigers van het filmpje, geen pleitbezorgers voor brandende ambassades op onze schermen. Zelfs onze o-zo-open pers gaat minder breed dan we elkaar graag wijsmaken.


Waarden verschillen heel erg binnen de gefragmenteerde mensenverzameling die we wat te optimistisch 'wereldgemeenschap' noemen

 


Het wordt doorgaans verzwegen maar we botsen in deze zaak ook op de grenzen van een hardnekkig gekoesterde illusie. Onze wereld is minder globaal dan we wensen en dromen. Waarden verschillen heel erg binnen de gefragmenteerde mensenverzameling die we wat te optimistisch 'wereldgemeenschap' noemen. De woorden 'juist' en 'onjuist' blijken maar te gedijen binnen een specifieke context en krijgen daar heel verschillende betekenissen. Daar staan we dan. 'Ons' geloof in de universele aanvaarding van mensenrechten en begrippen als godsdienstvrijheid, vrijheid van meningsuiting en de afwijzing van geweld bij het nastreven van maatschappelijke doelstellingen hangt als een veel te grote en daarom afgezakte broek op de enkels. Dat die waarden niet globaal gedeeld worden, begrijpen we niet; dat botst met ons hele denken. De veel gehoorde bewering dat de wereld een dorp is geworden, doorstaat de toets van de feiten tot onze verbijstering niet.

 

Mensen die letterlijk en vooral figuurlijk een heel andere taal spreken, komen moeilijk tot een dialoog. De communicatiemiddelen werden globaal maar de wereld die ze gebruikt absoluut niet in die mate. Daardoor ontstaan onvermijdelijk harde botsingen. In de natuur komt het eigenlijk nooit voor, maar het web gooit voortdurend olifanten in porseleinenwinkels. Internet overbrugt technisch afstanden die wat de denkpatronen betreft nog onoverbrugbaar zijn.

En zeggen dat we zo overtuigd zijn van ons universeel gelijk. Al lang. Zeker al meer dan 25 jaar. Toen ik in 1986 als jong broekje voor het eerst de leraarskamer binnenstapte, moest ik me zowat met een schaar een weg banen door de sigarettenrook. Rond de tafel zaten (vooral) mannen die ook zeker wisten dat hun waarheden universeel waren. Hun ongegeneerd gepaf leek toen normale kost. Wisten zij veel dat hetzelfde gedrag in 2012 ronduit bizar overkomt en voorpaginavoer zou bieden. Die afstand van amper een kwarteeuw en nul kilometer moet toch doen beseffen hoe relatief onze grote waarden en normen zijn.

Toch verwachten we dat wereldwijd dezelfde waardenset wordt gehanteerd. Het zou natuurlijk mooi zijn, mochten wat meer basiswaarden universeel aanvaard worden. De feiten spreken echter andere taal. Hoe lang het nog duurt vooraleer de mentaliteit even globaal wordt als de communicatiemiddelen is af te wachten. Misschien bevordert het tweede het eerste. Maar tot we zo ver staan, zorgt die kloof ook voor ellende. Dat we in een verdeelde wereld leven, moeten we dus nog even knarsetandend aanvaarden.


Werd ons dorp een (in lappen gescheurde) wereld?

 


In hoeverre wordt onze eigen samenleving getroffen door die fragmentatie, die de essentie van een gemeenschap - in gemeenschap samen leven - hypothekeert? Werd ons dorp een (in lappen gescheurde) wereld?

 

Uiteraard is een multicultureel, multireligieus en multi-van-alles-land meer verdeeld dan een naar levenswijze, godsdienst en andere terreinen homogene samenleving. Dat voorvoegsel multi- biedt verrijking, ontdekking, dynamiek. Absoluut, maar het zorgt ook voor botsingen en opdeling. De uitdaging om de boel toch een beetje samen te houden, werd er dan ook alleen maar groter op.

Het anti-moslimfilmpje op youtube en de wereldwijde reacties daartegen, legden de mate van fragmentatie binnen onze Vlaamse samenleving op de testbank. Hoe breed is de kloof bij ons in de opvattingen over vrije meningsuiting, vrijheid van (niet-)geloven, gebruik van geweld in het debat?

In Borgerhout braken ongeregeldheden uit, waarbij zo'n tweehonderd mensen werden opgepakt. Tenminste de aanstokers ervan hanteren een waardenset die haaks staat op die van de meesten hier. Anderzijds liet een grote meerderheid van allochtonen zich niet op sleeptouw nemen. In Gent en Brussel brachten de protesten minder volk op de been dan een doorsnee huwelijksfeest in een allochtone familie.

Een oud-leerling met Marokkaanse wortels - ik noem hem Murshid - mailde me zondag om lucht te geven aan zijn afschuw voor de gebeurtenissen. Zijn emotionele analyse (te lezen op Doorbraak.be) is streng voor de 'bende hersenlozen' en leunt zeer dicht aan bij die van vele autochtonen.

Wie is de uitzondering? Sharia4Belgium of Murshid? In welke richting neigen de nieuwe Vlamingen? Dat is de hamvraag. Naargelang het antwoord wordt samenleven morgen bijzonder moeilijk of een kwestie van allemaal een beetje moeite doen.

De stem van de Murshids klinkt te weinig, wat de indruk versterkt dat het over uitzonderingen gaat. Anderzijds moeten zij optornen tegen mensen uit de directe omgeving die niet voor stevige intimidatie terugschrikken. Het vraagt een flinke portie moed om dan toch te spreken. Herkennen we in Murshid een witte raaf of de stem van de zwijgende meerderheid?

Ik weet het niet zeker maar iets zegt me dat de Murshids talrijker zijn dan wij denken. Hij is alvast zo'n Vlaamse allochtoon met wie ik meer gemeen heb dan met vele blanke Amerikanen of koptische christenen. Dat kan een blanke christen die het Vlaams-nationalisme invult zoals ik dat doe alleen maar verheugen.


Verschenen op Knack.be op september 2012 , hier geplaatst op 20 november 2015.

Foto: Demonstranten tegen de anti-islamfilm in Borgerhout © John Moussiaux

TIP: Dankzij internet kunnen wij ook veel mensen bereiken buiten de klassieke media om. Help daarbij en deel dit artikel. Gewoon op de knop hieronder drukken.